عنوان: گزارش مسوولیت چهره‌ها در شبکه‌های اجتماعی
- نام دیگر: ندارد
- تاریخ طرح اولیه: ۱۸ مرداد ۱۴۰۱
- ارايه دهنده: مرکز پژوهش های مجلس
- تاریخ به روز رسانی: ندارد
شرح و تاریخچه
مرکز پژوهشهای مجلس ۱۸ تیر ۱۴۰۱ پژوهشی با نام «مسوولیت چهره‌ها در شبکه‌های اجتماعی» منتشر کرد که در آن به کمبود قانون در زمینه تبلیغات چهره‌ها (سلبریتی‌ها) در شبکه‌های اجتماعی اشاره کرده است.
در مقدمه این گزارش که اولین گزارش از سلسله گزارشهاي حول موضوع «مسئولیت چهره‌ها در شبكه‌هاي اجتماعي» است، تاکید شده است که، کمبود قانون باعث شده افراد در رابطه با فعالیت‌های خلاف‌واقع یا فریبنده تا حد زیادی مسئولیت حقوقی نداشته باشند.
مقدمه این گزارش تاکید می‌کند که برای رفع این مشکل، قانون‌گذار باید به دو نکته توجه کند:
۱- مواجهه قانوني و تنظیم‌گرانه در زمینه تبلیغات، دریافت مالیات و جلوگیری از نشر اکاذیب.
۲- مواجه و برخوردهای قانونی در زمینه اظهارنظرهای سیاسی
در ادامه این گزارش به چالش‌های حضور سلبریتی‌ها در فضای مجازی می‌پردازد:
استفاده تبلیغاتی از سلبریتی‌ها برای تبلیغ کالایی که ممکن است کیفیت نداشته باشد و صرف اعتماد مردم به سلبریتی، دلیل انتخاب آن است. در این بخش پیشنهاد می‌شود که اگر خسارتی متوجه مصرف‌کننده شد، سلبریتی تبلیغ‌کننده در این باره مسئولیت داشته باشد. در این پژوهش به تجربه کشورهای آمریکا، هند، چین، اتحادیه اروپا به عنوان نمونه‌هایی از کشورهایی که در این حوزه قانون‌گذاری کرده‌اند، دیده می‌شود.
در مورد ایران، در این پژوهش پیشنهاد شده، در صورت ارایه محصول کم‌کیفیت با دو دسته اینفلوئنسر(تایید‌کننده محصول) برخورد شود:
۱- تأییدکننده مدعی صفات و ویژگی‌های به‌خصوصی براي کالا یا خدمت است
۲- تایید‌کننده ادعا می‌کند، از کالا یا خدمات تایید‌شده استفاده کرده و آثار مثبتی را تجربه کرده است؛ مثل تبلیغ محصولات آرایشی بهداشتی،محصولات کاهش وزن و… .
این پژوهش می‌گوید، به خصوص در مورد دوم می‌توان در صورت بروز خسارت برای مصرف‌کننده، مسئولیت‌حقوقی خاصی را متوجه سلبریتی دانست.
در ادامه همین پژوهش، ویرایش نخست از پیش‌نویس طرح «مسئولیت تایید کنندگان در تبلیغات بازرگانی» منتشر شده که موارد مندرج در پژوهش را به صورت مفاد قانونی در آورده است.
همچنین این مقاله، ارایه موارد زیر را پیشنهاد می‌دهد:
- روشن شدن روابط مالی تبلیغ‌دهنده و تبلیغ‌کننده
- تبلیغ کالاهایی که مصرف‌کننده زیر ۱۸ سال دارند، ممنوع است.
- استفاده از کودکان زیر هجده سال برای تبلیغ ممنوع است.
- ممنوعیت تبلیغ کالایی که تبلیغ‌کننده از آن استفاده نکرده است.
- ضمانت اجرا (مسوولیت حقوقی)برای تایید‌کننده (تبلیغ‌کننده) شامل: اخطاریه برای اصلاح آگهی،اعمال جریمه نقدی، محرومیت از تبلیغ برای مدت محدود و محرومیت دائمی از تبلیغ
- تبلیغ محصولات آقایان را آقایان انجام بدهند و محصولات خانمها را خانمها تبلیغ کنند.
- لزوم رعایت پوشش و آرایش بر اساس عرف و اصول فرهنگی اسلامی-ایرانی
- در نظر گرفتن دو سال ممنوعیت از کار برای فرد متخلف
اثرات
این پژوهش و پیش‌نویسی که در پی آن آمده، به طور مشخص سلبریتی‌ها و اینفلوئنسرهای فعال در شبکه‌های اجتماعی را هدف قرار داده است. جلوگیری از تبلیغ کالاهای نادرست بخشی از هدف این طرح است اما در عین‌حال بخش دیگری در این مقاله گنجانده شده که ناقض حریم شخصی افراد است. تاکید بر «مواجه قانونی بر اظهار نظرهای سیاسی» می‌تواند مخل آزادی بیان باشد. ضمن این‌که ایجاد محدودیت‌هایی مثل تبلیغ آقایان برای آقایان و خانمها برای محصولات مناسب آنها در کنار اصرار بر رعایت پوشش و آرایش بر اساس عرف و اصول فرهنگ اسلامی-ایرانی از موارد مناقشه‌برانگیز در این طرح هستند. هرچند بخش زیادی از کاربران و چهره‌های شناخته شده از این طرح تاثیر می‌پذیرند اما ضمانت اجرایی آن محل تردید است.
مخالفان
موافقان
منابع
- https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1748067