گزارش تحقيقى

سیستان و بلوچستان قربانی استفاده سازمان یافته از سیستم سیام

رگولاتوری و ابزارهای فنی آن عامل اعمال قطع، اختلال و محدودیت اینترنت در سیستان و بلوچستان

 

بر اساس تحقیقات فیلتربان که با استفاده از داده‌های IODA، منابع محلی و تحقیقات فنی فیلتربان انجام شده، استان سیستان و بلوچستان در سال ۲۰۲۳ میلادی بیش از ۵۴۰۰ دقیقه قطعی کامل اینترنت و حدود ۳۰۰ دقیقه اختلال‌های عمدی را تجربه کرد.

همچنین فیلتربان به شواهدی دست یافته است که برای نخستین بار می‌توان گفت، بازوی فنی قطع و اختلال اینترنت در این استان، سازمان تنظیم مقررات ارتباطات رادیویی بوده است. 

اداره کل ارتباطات و فناوری اطلاعات سیستان و بلوچستان در پاسخ به پرسش امیر موجری که از طریق سامانه شفافیت اطلاعات دولت ارسال شده، در مورد دریافت اسناد و علت قطع و اختلال هفتگی اینترنت در شهر زاهدان اعلام کرد که، «اختلال هفتگی اینترنت زاهدان مربوط به سازمان تنظیم مقررات است.» این پاسخ در تاریخ ۲ تیر ۱۴۰۲ منتشر شد.

سایت خبری اینترسپت در گزارشی که در آبان ۱۴۰۱ منتشر کرد از توسعه یک سیستم نرم‌افزاری به اسم «سیام» (SIAM) در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی (رگولاتوری) خبر داد که توانایی‌های  گسترده‌ای برای شنود، جاسوسی، کاهش سرعت و یا حتی قطع اینترنت کاربران موبایل دارد.

با توجه به اینکه سیستم سیام تحت کنترل و نظارت سازمان تنظیم مقررات ارتباطات رادیویی مورد استفاده است،‌ می‌توان به این نتیجه رسید که حداقل یکی از ابزارهای مورد استفاده حکومت برای قطع و اختلال اینترنت در این شهر و استان توسط این سیستم صورت گرفته است.

این برای نخستین بار است که یک پاسخ نیمه‌رسمی از دستگاهی دولتی ارایه می‌شود که می‌توان با کمک آن بازوی اجرایی قطع  یا اختلال در شبکه را شناسایی کرد.

پیش از این فیلتربان در مورد اینکه چه نهادی دستور قطع و اختلال شبکه را می‌دهد، در سال ۱۳۹۸ نوشته بود که، قطعی اینترنت به دستور شورای امنیت کشور (مخفف شاک) صورت می‌گیرد ولی ما هیچ شواهدی از روش اجرای فنی قطع و اختلال اینترنت در دست نداشتیم.

محرومیت از دسترسی به خدمات فن‌آوری اطلاعات

داده‌های وب‌سایت درگاه پایش جامعه اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران که برای آخرین‌بار در اسفند ۱۴۰۱ به روز شده، استان سیستان و بلوچستان را با امتیاز ۵/۳۹۹ محروم‌ترین استان ایران از نظر ضریب نفوذ خدمات فناوری اطلاعات و ارتباطات ارزیابی کرده  که هم زمان بیشترین سهم قطع و اختلال عمدی در اینترنت را از آن خود کرده است.

آمار توسعه و دسترسی به خدمات فن‌آوری اطلاعات – منبع: درگاه پایش جامعه اطلاعاتی جمهوری اسلامی ایران

 

همچنین در طول یک سال گذشته، پس از جمعه‌ خونین زاهدان در هشتم مهر ۱۴۰۱، اینترنت کل استان به جز روزهای استثنایی مثل روزهای ۱۲ خرداد، ۲۶ خرداد، همچنین حدفاصل ۳۰ تیر تا ۲۷ مرداد ۱۴۰۲ و چند بار در شهریور ۱۴۰۲، در بقیه جمعه‌ها اختلال شدید نزدیک به قطعی را تجربه کردند.

اختلال‌ها و قطعی‌های اینترنتی در این استان عموما از یک الگوی مشخص مانند زمان و روز ثابت قطعی  پیروی می‌کند. با این وجود تا زمان نگارش این گزارش هیچ یک از مقامات ایران توضیح و یا واکنشی نسبت به این شرایط نداشتند.

داده‌های جمع‌آوری شده توسط فیلتربان نشان می‌دهد که به جز شهر زاهدان مناطقی مثل خاش، سراوان، ایرانشهر، و زابل از این اختلال‌ها تاثیر پذیرفته است. این شهر‌ها در سال ۱۴۰۰ نیز قطعی اینترنت را تجربه کردند.