تظاهراتی که در روزهای پایانی شهریور ۱۴۰۱ در واکنش به مرگ مهسا (ژینا) امینی آغاز شده بود، در مهرماه نیز ادامه پیدا کرد؛ بدون این‌که نشانه‌ای از پایان آن وجود داشته باشد. مقامات حکومت جمهوری اسلامی در واکنش به بازداشت، فشار به معترضان و اعمال محدودیت‌های مختلف برای اینترنت – از جمله قطعی اینترنت تلفن همراه – روی آوردند. ما در این ماه شاهد چرخش تاکتیک‌های حکومت برای کنترل جریان آزاد اطلاعات بودیم. در این گزارش جزییات همین موضوع را بررسی کرده‌ایم.
در روزهای پایانی ماه شهریور تا اوایل مهرماه، قطعی اینترنت موبایل از یک الگوی زمانی پیروی می‌کرد. این فرایند را می‌توان به «حکومت نظامی دیجیتال» نامید که از حدود ساعت ۴ بعدازظهر به وقت محلی آغاز می‌شد و تا حوالی نیمه‌شب ادامه داشت. در طول این قطعی، همه وسایل ارتباطی – از جمله بازی‌های آنلاین که قابلیت چت در داخل آنها تعبیه شده بود- در تمام کشور دچار اختلال یا به کلی مسدود شدند. همچنین در اواخر شهریور و اوایل مهرماه به جای ایجاد اختلالات سراسری در شبکه تلفن همراه، حکومت در بازه‌های زمانی مختلف قطعی‌های محلی مختلف را ساماندهی می‌کرد.
خاموشی‌های محلی اینترنت موبایل از سال ۱۳۹۸ به طور فزاینده‌ای توسط مقامات، به ویژه در پاسخ به اعتراضات منطقه‌ای – به خصوص در مناطق کردستان، خوزستان و سیستان و بلوچستان- اعمال می‌شده است.
۴ آبان ۱۴۰۱ مراسم چهلم مهسا (ژینا) امینی بود. در این روز، جرقه تجمعات عمومی در کردستان، استان زادگاه امینی زده شد و با سرعت در سراسر کشور گسترش پیدا کرد. در واکنش به این اتفاقات، مسئولان اقدام به قطع استراتژیک داده‌های تلفن همراه در مناطقی کردند که اعتراضات در آنها جریان داشت. همزمان خشونت‌ها نیز در سراسر کشور گسترش پیدا کرد. تا زمان نوشتن این گزارش، تعداد کشته‌شدگان مرتبط با این جنبش از ۴۰۰ نفر فراتر رفته است. به علاوه، دست‌کم ۶۳ کودک کشته و بیش از هزار نفر دستگیر شدند.
در اواسط مهرماه سرویس «حفاظت پلی» (Play Protect) که بخش حفاظتی فروشگاه «گوگل پلی» در برابر بدافزارهای اندرویدی است،، اپلیکیشن شبکه اجتماعی با پشتیبانی حکومتی «روبیکا» را با عنوان «نگرانی امنیتی» شناسایی کرد. روبیکا علنا این موضوع را تکذیب کرد. در مقابل، مقامات ایران در اقدامی تلافی‌جویانه محصولات گوگل را با محدودیت مواجه کردند. در پی این واکنش، چندین محصول مرتبط با گوگل از جمله فروشگاه، نقشه گوگل، مترجم، Firebase ،API چت و حتی فونت و بسیاری مکانات دیگر مسدود شدند. برخی سرویس‌ها مثل فونت روز بعد در دسترس قرار گرفتند اما بقیه سرویس‌ها همچنان مسدود هستند.
رویدادهای کلیدی:
۹ مهر : براساس داده‌های «کنتیک»، بزرگترین شرکت‌های خدمات اینترنت موبایل در ایران (ایرانسل، همراه اول و رایتل) دچار قطعی اینترنت شدند.
۱۶ مهر : براساس داده‌های «آی‌اودا»، اینترنت استان کردستان از حوالی ساعت ۱۷ به وقت محلی تقریبا به طور کامل قطع شد.
۱۸ تا ۲۰ مهر : در فاصله ۱۸ تا ۲۰ مهر، اینترنت در شهر سنندج – مرکز استان کردستان به طور کامل قطع شد. در بقیه شهرها مثل تهران، اینترنت موبایل قطع شد اما در عین حال، اینترانت محلی (شبکه ملی اطلاعات) و خدمات محلی روی شبکه ملی اطلاعات در دسترس قرار داشتند.
۲۱ مهر : براساس داده‌های «کنتیک»، اینترنت تلفن همراه از ساعت ۹ و سی دقیقه صبح به وقت محلی کاملا قطع شده بود.
۲۳ مهر : همزمان با آتش‌سوزی در زندان «اوین» در تهران عده‌ای از خانواده‌های زندانیان جلوی در ورودی زندان تجمع کردند تا از حال عزیزان‌شان باخبر شوند. در عین حال، ویدیوهایی نشان می‌دهد تجمع‌کنندگان شعار «مرگ بر دیکتاتور» سر داده‌اند. براساس اخبار رسانه‌های داخلی، ۴ نفر براثر این آتش‌سوزی کشته و ۶۱ نفر مجروح شده‌اند. این در حالی است که، آمار واقعی بیش از اینها تخمین زده می‌شود. در پی تجمع مقابل زندان اوین اینترنت موبایل به صورت منطقه‌ای قطع شد. همزمان عده‌ای از معترضان کشته، زخمی یا دستگیر شدند.
۴ آبان: همزمان با مراسم چهلم مهسا (ژینا) امینی سوگواران به این واقعه در استان کردستان – محل دفن مهسا امینی- گرد هم جمع شدند. همزمان با وقوع اعتراضات در این روز، معترضان در استان کردستان با قطعی کامل اینترنت مواجه شدند.
۵ آبان : براساس گزارش منابع محلی، همزمان با گردهمایی شهروندان به مناسبت تشییع جنازه اسماعیل مولودی– از کشته‌شدگان اعتراضات توسط پلیس – در شهر مهاباد در استان آذربایجان غربی، اینترنت در این منطقه با اختلال مواجه شد.
۷ و ۸ آبان : در پی واکنش مقامات به ناامن شناسایی شدن نرم‌افزار حکومتی «روبیکا»، توسط سامانه «حفاظت پلی» (Play Protect) در فروشگاه گوگل‌پلی، سرویس‌های گوگل در ایران توسط حکومت مسدود شدند. مقامات در پی این موضوع سرویس‌های «نقشه گوگل»، «مترجم گوگل»، «فایربیس»، API گوگل، فروشگاه گوگل پلی، گوگل چت و چندین سرویس مشابه را مسدود کردند.
