فیلتربان به دو نامه دسترسی پیدا کرده که نشان می‌دهد، حاکمیت دنبال اجرای طرح رجیستری انواع سختافزارها، قطعه‌ها و کیت‌های الکترونیکی مورد استفاده در تجهیزات کامپیوتری است که به ایران وارد می‌شوند. این روند مشابه روند ثبت تلفن‌های همراه در زمان واردات به ایران است و این امکان را به مقامات ایرانی می‌دهد تا با استفاده از اطلاعات ثبت شده بتوانند این تجهیزات را ردیابی کنند.
نامه‌های که به دست فیلتربان رسیده است حکایت از این دارد که درخواست ثبت جزییات دستگاه‌های مانند انواع سرور‌ها، تبلیت‌ها، برد‌های الکترونیکی، انواع حافظه‌ها، هارد دیسک، کارت شبکه، مادربرد را شامل می‌شود.
بر اساس متن این نامه‌ها به نظر می‌رسد درخواست ثبت این جزییات از سال ۱۳۹۶ مطرح شده است که به دلایل نامشخصی این موارد در زمان ورود به کشور و در گمرک ثبت نمی‌شدند و یا دقیق ثبت نمی‌شدند، و به همین جهت وزارت ارتباطات در ۲۴ مهر ۱۴۰۱ طی نامه‌ای به مدیر کل دفتر مقررات، صادرات و واردات وزارت صنعت، معدن و تجارت از عدم پاسخگویی وارد کننده‌های سرور به پرسش‌های ثبت کالا شکایت کرده و خواستار اجرای نامه‌ای شده است که در سال ۱۳۹۶ برای ثبت این کالاها نوشته شده.
بر اساس تاریخ‌های مندرج از این نامه‌های، این طرح که مشابه طرح ثبت جزییات تلفن‌های همراه وارداتی به کشور است، در همان سال ۱۳۹۶ که و هم زمان با طرح موسوم به رجیستری موبایل شروع شده اما جزییاتی از آن تا کنون منتشر نشده بود، از همین جهت به نظر می‌رسد از همان سال ۱۳۹۶ مقامات ایرانی به فکر ثبت جزییات انواع سخت‌افزار با هدف توان ردیابی آنها بودند.
علی ربیعی، سخنگوی دولت ۲۳ اسفند ۱۴۰۱ از تصویب آیین‌نامه‌ای خبر داد که، هدف آن حمایت از تولید تلفن همراه، سیستم عامل بومی و راه‌اندازی گمرک ویژه محصولات فناوری اطلاعات اعلام شده‌است؛ برنامه‌هایی که اگر به نتیجه برسند، باعث می‌شوند شهروندان ایرانی از نظر سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تحت کنترل حاکمیت قرار بگیرند و حریم خصوصی‌شان در معرض خطر باشد.
مدارکی که از منابع آگاه به دست فیلتربان رسیده‌اند، نشان می‌دهد که حاکمیت در ایران دنبال اجرای برنامه‌ای برای ثبت مشخصات کالاهای وارداتی حوزه آی‌تی است؛ برنامه‌ای شبیه رجیستری موبایل اما درباره همه سختافزارها. اجرای چنین طرحی می‌تواند به رهگیری فعالیت‌های شهروندان، واردات حساب‌شده جنس‌های مورد تایید حکومت (برای مثال اجناس با سیستم عامل‌های سفارشی‌شده) باشد. در این مقاله، درباره جزییات این طرح،برنامه دولت برای رهگیری شهروندان و خطرات آن نوشته‌ایم.
ثبت سختافزارها، ادامه طرح گوشی‌های موبایل
آیین‌نامه «حمایت از تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات و اقتصاد دیجیتال کشور» که روزهای پایانی سال ۱۴۰۱ تصویب شد، بخشی از برنامه دولت است که می‌خواهد با نام حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، گمرک ویژه محصولات فاوا (فناوری اطلاعات و ارتباطات) را راه‌اندازی کرده و از این طریق امکان رهگیری همه محصولات این حوزه – شامل وسایل ارتباطی بی‌سیم، بردها و قطعات کامپیوتری،مخابراتی را برای حاکمیت فراهم کند.
نامه وزارت ارتباطات ایران درباره مشخصات محصولاتی که باید برای ترخیص، تایید شوند
این طرح، برنامه‌ای مشابه رجیستری تلفن همراه است که از سال ۱۳۹۶ اجرا شده است. براین اساس، اطلاعات صاحب موبایل باید در یک بانک اطلاعاتی به نام همتا ثبت شود تا بتواند از اپراتور خدمات دریافت کند. این برنامه برای کنترل دارندگان تلفن همراه اجرا شده بود. این‌بار با اجرای طرح جدید تمام سختافزارها و وسایل ارتباطی بی‌سیم و قطعات رایانه‌ای با ریسک تحت‌نظر قرار گرفتن مواجه می‌شوند.
بنابر نامه‌هایی که از منابع معتمد، به شرط ناشناس بودن‌شان به دست فیلتربان رسیده، بخشی از این برنامه ویژه گمرکی به رهگیری محصولات وارداتی الکترونیکی مربوط می‌شود. در این طرح، هر وسیله الکترونیکی باید برای ترخیص شدن از گمرک، تایید سازمان تنظیم مقررات (رگولاتوری) ایران را داشته باشد.
براساس نامه‌ای که در آذرماه ۱۴۰۱ خطاب به مدیرکل دفتر واردات وزارت صمت (صنعت معدن و تجارت) لیست محصولاتی که باید برای وارد شدن به ایران تاییدیه رگولاتوری را بگیرند، درج شده است. این لیست شامل دستگاه‌های کارتخوان، هر نوع دستگاه که قابلیت برقراری ارتباطات بی‌سیم (شامل بلوتوث، جی‌پی‌اس، وای‌فای و سیمکارت و همچنین دستگاه‌هایی که در آنها پردازشگر، رم، کارت پردازشگر صدا و تصویر، درایو (سی‌دی رام و دی‌وی‌دی رام) وجود داشته باشد، می‌شود. ناگفته پیداست که آن‌چه در لیست آمده شامل بخش بزرگی از محصولات حوزه آی‌تی است که به جز شرکت‌های دانش‌بنیان، برای مصرف روزمره کاری و شخصی شهروندان عادی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ماده ۲۷ این آیین‌نامه دولت (وزارت ارتباطات) را موظف کرده در عرض شش ماه «گمرک تخصصی فاوا» در منطقه ویژه اقتصادی پیام را ایجاد کند. این موضوع را پیش‌تر رییس کل گمرک تایید کرده بود. در اواسط آذر ۱۴۰۱، علیرضا مقدسی، رییس کل گمرک گفته بود، ۱۰ گمرک تخصصی – در فرودگاه امام خمینی، تهران، غرب تهران، البرز، شهید‌رجایی، اصفهان، بازرگان، شیراز، مشهد و تبریز – به‌عنوان گمرکات تخصصی دانش‌بنیان تعیین شده‌اند.
به جز راه‌اندازی گمرک و رجیستری،دستگاه‌های عادی نیز باید از ساختارهای مورد تایید حاکمیت استفاده کنند.
در ماده ۱۹ این آیین‌نامه وزارت صمت مکلف شده تا تولیدکنندگان لوازم خانگی هوشمند، پوز (خودپرداز) و گوشی‌های تلفن همراه هوشمند که از سیستم عامل استفاده می‌کنند را مکلف به استفاده از زیرساخت و سیستم عامل مورد تایید حکومت بکند.
چنین بندهایی نگرانی درباره نفوذ دولت به اطلاعات شخصی شهروندان را تشدید می‌کند؛ مساله‌ای که پیش‌تر هم در استفاده از سامانه سیام – سیستمی مورد تایید حکومت برای رهگیری دارندگان موبایل در ایران- سابقه داشته است.
