نوامبر امسال مصادف با دومین سالگرد اعتراضات سراسری مردم در آبان ۹۸ است که به مناسبت افزایش ناگهانیِ بهای سوخت رخ داد و در آن دولت اینترنت را در سراسر کشور به مدت بیش از یک هفته مسدود کرد. خاموشی اینترنت به قصد سرپوش نهادن بر قتل صدها معترض و دستگیری هزاران تن دیگر صورت گرفت. گرچه از آن تاریخ تا کنون سیاست مسدود ساختن اینترنت در سراسر کشور تکرار نشده است، اما تعداد خاموشی‌های محلی و استانی بیشتر شده که اکثرا به منظور مختل کردن تظاهرات مردم و سرکوب خشن معترضان صورت گرفته است.
دولت ایران در قبال خاموشی سراسری اینترنت در آبان ۹۸ و خاموشی‌های محلی پس از آن از پاسخگویی و پذیرش مسئولیت شانه خالی کرده است. در این مدت، جایگاه ابراهیم رئیسی از مقام ریاست قوه قضاییه به ریاست جمهوری کشور ارتقا پیدا کرد. در این ماه، چند سازمان مدافع حقوق بشر در اروپا با برگزاری «دادگاه آبان» به طور غیر رسمی پیگیر اجرای عدالت در مورد قربانیان اعتراضات ۹۸ شدند، اما درست در همین هنگام بار دیگر شاهد خاموشی محلی اینترنت بودیم که در پاسخ به اعتراضات مردم در اصفهان عملی شد. از آبان ۹۸ تا کنون، این ششمین بار است که مقامات دولتی اینترنت را در یک ناحیه‌ی بزرگ مسدود می‌کنند.
در این ماه، در پی مداخله وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، «طرح خدمات فضای مجازی» پیشرفت بیشتری داشت. برای دومین ماه پیاپی یک حمله‌ی سایبری بخش خدمات کشور را هدف قرار داد و وبسایت شرکت هواپیمایی ماهان را پایین کشید. مجلس نیز در ادامه‌ی اصلاح قانون مجازات اسلامی دست به اقداماتی علیه سایت‌های قمار و شرط‌بندی زد.
گزارش ماهانه‌ی مانیتور شبکه‌ها ضمیمه‌ی گزارش کنونی است که تازه‌ترین موارد اختلال‌ها و خاموشی‌های اینترنتی را مستند می‌کند.
خاموشی اینترنت در استان‌های اصفهان و خوزستان همراه با سرکوب معترضان
در هفته‌های اخیر، اعتراض‌های متعددی در استان اصفهان به وقوع پیوست که در آنها جمع قابل توجهی از کشاورزان در وسط و اطراف بستر خشک‌شده‌ی زاینده‌رود تجمع کردند و خشم خود را از كمبود مزمن آب در این استان و ناامیدی از مقامات دولتی ابراز نمودند.
در شامگاه ۲۵ نوامبر/ ۴ آذر ۱۴۰۰، سرکوب معترضان آغاز شد. طبق گزارش‌های متعدد، نیروهای امنیتی برای پایان دادن به تظاهرات مسالمت‌آمیز که تا روز بعد ادامه داشت از تفنگ‌های ساچمه‌ای و گاز اشک‌آور استفاده کردند. در کلیپ‌های ویدیویی که از افراد حاضر در صحنه منتشر شده، می‌توان تعدادی از مجروحان را با آثار جراحت در صورت و بدن آنها مشاهده کرد. صحنه‌های دیگری از این ویدیوها نیروهای امنیتی را نشان می‌دهد که به اموال مردم خسارت وارد می‌کنند.
امیر رشیدی پژوهشگر امنیت سایبری و حقوق دیجیتال تأیید کرده است که با تشدید درگیری میان معترضان و نیروهای امنیتی در این زمان، اینترنت موبایل در مناطق مرکزی اصفهان قطع شد. بنا به گفته‌ی رشیدی، سرویس‌های داخلی نیز که متکی به شبکه ملی اطلاعات هستند در دسترس نبودند، اما خدمات اینترنت ثابت قطع نشدند. رشیدی افزود که دسترسی به اینترنت در مکان‌های مختلف شهر اصفهان متفاوت بود. کسانی که در مرکز شهر نزدیک به محل تظاهرات بودند خبر دادند که از طرف قوه قضاییه پیامک‌هایی برای ترک سریع محل دریافت کرده‌اند. طبق آمار سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، اکثر کاربران اصفهان برای اتصال به اینترنت از شبکه موبایل استفاده می‌کنند: ضریب نفوذ اینترنت همراه ۱۰۳.۷۸٪ است، اما همین ضریب برای پهن‌باند ثابت فقط ۱۷.۴۵٪ است.
در همین روز، یعنی ۴ آذر، امیر رشیدی از قطع اینترنت همراه در اهواز خبر داد، گرچه تعدادی از وبسایت‌ها و اپلیکیشن‌های داخلی همچنان در دسترس بودند. روز بعد اتصال با سرعت پایین برقرار شد. این دومین مورد از مسدود کردن اینترنت در استان خوزستان در سال جاری بود. مورد نخست در پی اعتراضات مردمی به خاطر کمبود آب در تیرماه ۱۴۰۰ رخ داد.
بنا به گزارش هرانا در ۲۷ نوامبر/۶ آذر، در اعتراضات اصفهان دست‌کم ۲۱۴ نفر دستگیر شدند که ۱۳ نفر از آنها کودک بودند. تعدادی از این افراد بعد از ضبط شناسنامه‌ی خود و دادن ضمانت کتبی آزاد شدند اما حدود ۱۵۰ تن به بازداشتگاه‌ها و زندان‌های مختلف فرستاده شدند. خبرگزاری فارس وابسته به سپاه پاسداران از قول حسن کرمی فرمانده یگان ویژه نیروی انتظامی خبر از دستگیری ۶۷ نفر در تظاهرات داد.
بنا به گزارش سازمان مردم‌نهاد حقوق بشر ایران، دست‌کم ۳۰ تن از معترضان به خاطر جراحت‌هایی که در اثر اصابت گلوله‌ی ساچمه‌ای به چشم‌شان وارد شده در بیمارستان بستری شدند و حداقل سه معترض نیز به قتل رسیدند. این ارقام با اطلاعات بیشتر در آینده احتمالا بالا خواهند رفت.
افزایش تعداد خاموشی‌های محلی اینترنت نشان می‌دهد که قطع اینترنت همیشه با تشدید و تسریع سرکوب خشن معترضان همراه بوده است. فیلتربان واکنش خشونت‌آمیز نیروهای امنیتی به تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم در اصفهان را که به کشته و زخمی شدن عده‌ای از شهروندان انجامید به شدت محکوم می‌کند.
بازگشت «طرح خدمات فضای مجازی» برای بررسی در مرکز پژوهش‌های مجلس
در ۲۹ نوامبر/ ۸ آذر، کمیسیون مشترک ویژه مجلس برای بررسی «طرح حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی»، مشهور به طرح صیانت، (از این پس به نام «طرح خدمات فضای مجازی») نهمین جلسه‌ی خود را برگزار کرد.
در این جلسه تعدادی از نمایندگان به نامه‌ای اشاره کردند که عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات خطاب به رضا تقی‌پور رئیس کمیسیون نوشته است. این نامه حاوی نظرات و پیشنهادات کابینه‌ی جدید (کابینه رئیسی) درباره طرح خدمات فضای مجازی و درخواست اصلاح برخی مواد آن به شکل ویرایش جدیدی از متن طرح است. به دنبال اشاره‌های نمایندگان، تقی‌پور دریافت این نامه را تأیید کرد و گفت از آنجا که نامه «محرمانه» بوده، او آن را در جلسه نخوانده است.
در این جلسه سه پیشنهاد ارائه شد:
- طرح باید به مرکز پژوهش‌های مجلس ارجاع داده شود تا نظر کابینه (از طریق نامه وزیر ارتباطات) و انتقادات بخش خصوصی در آن لحاظ شود.
- طرح باید در چهار کمیته‌ی ویژه با حضور نمایندگان مرکز پژوهش‌ها و بخش خصوصی مورد بررسی قرار گیرد.
- طرح باید به روال پیشین در کمیسیون بررسی شود.
در دهمین نشست کمیسیون ویژه روز ۳۰ نوامبر/ ۹ آذر، قرار بر این شد که طرح به دست مرکز پژوهش‌ها سپرده شود (پیشنهاد اول). مرکز پژوهش‌ها به مدت ده روز برای ادغام نظر دولت و بخش خصوصی بر روی طرح کار خواهد کرد. جلسات این مرکز اما همچنان به ریاست تقی‌پور برگزار خواهد شد.
قبل از آغاز رسمی جلسه دهم، که نوار صوتی آن موجود است، صدای تقی‌پور در حال گفتگو با لطف‌الله سیاهکلی شنیده می‌شود که ترتیب رأی‌گیری درباره گزینه‌های موجود را سبک‌سنگین می‌کنند تا گزینه‌ی مورد نظر خودشان شانس بیشتری برای بررسی در مرکز پژوهش‌ها داشته باشد.
پس از بررسی در مرکز پژوهش‌ها، متن اصلاح‌شده و نهایی طرح به کمیسیون مشترک ویژه برمی‌گردد تا به رای گذاشته شود. بررسی این طرح به دنبال انتقادهای بسیار از طرف افکار عمومی و کسب‌وکارهای خصوصی صورت می‌گیرد. متن ارائه شده از طرف زارع‌پور به کمیسیون ویژه هنوز منتشر نشده است اما بعضی از نمایندگان گفتند که طرح اصلاح‌شده‌ی وزارت ارتباطات، «۳۰ درصد با طرح صیانت کنونی تفاوت دارد.»
فلیتربان در گزارش‌های آینده‌اش پیشرفت طرح خدمات فضای مجازی را پیگیری خواهد کرد.
بررسی طرح مجازات قماربازی اینترنتی در مجلس
۱۰ نوامبر/ ۱۹ آبان ۱۴۰۰، مجلس شورای اسلامی کلیات طرح «اصلاح مواد ۷۰۵ تا ۷۱۱ کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی» را تصویب کرد. این بخش از قانون مجازات اسلامی که در طرح آمده مربوط به جرایم شرط‌بندی، قمار بازی، و بلیط بخت‌آزمایی است.
هدف این طرح تدوین رسمی مجازات در قانون جزا برای ترویج یا مشارکت در هر نوع شرط‌بندی و قمار آنلاین است. این مجازات شامل جزای درجه هفت به جرم ترویج شرط‌بندی، قمار، و بازی لاتاری است ــ ۹۱ روز حبس و ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیون ریال جریمه نقدی، و مصادره‌ی هرگونه درآمد از راه قمار علاوه بر جریمه‌ای به مبلغ دو برابر مقدار بُرد در بازی.
کسانی که دست به ایجاد کازینوها و مکان‌های قماربازی آنلاین یا آفلاین می‌زنند مشمول جزای درجه پنج می‌شوند که شامل جریمه ۸۰ تا ۱۸۰ میلیون ریال و محرومیت از خدمات اجتماعی به مدت ۵ تا ۱۵ سال است. طرح مجازات دربرگیرنده‌ی مواد تنبیهی برای کسانی است که تولیدکننده یا فروشنده‌ی تسهیلات قماربازی هستند. مقام‌های مسئولی که تخلفات مزبور را نادیده می‌گیرند و آنها را گزارش نمی‌دهند هم مشمول مجازات در این طرح هستند.
این طرح در حال حاضر برای بررسی و تصویب به شورای نگهبان ارائه شده است تا سپس به قانون تبدیل شود.
شرط‌بندی و قمار آنلاین برای مقامات دولتی از حساسیت زیاد برخوردار است و به عنوان ترویج «فساد» و عملی که منجر به «خروج ثروت از کشور» می‌شود به آن نگاه می‌کنند. پلیس سایبری (فتا) به طور اخص سایت‌های قمار و شرط‌بندی و مدیران آنها را هدف قرار داده است که در گزارش‌های فصلی فیلتربان با عنوان «دیده‌بان فتا» مستند شده است. طرح کنونی که به احتمال زیاد به تصویب شورای نگهبان خواهد رسید، پیگرد و مجازات شرط‌بندی و قماربازی آنلاین را برای مقامات دولتی آسان‌تر خواهد کرد.
توضیح وزیر ارتباطات درباره کندی اینترنت
۱۸ نوامبر/ ۲۷ آبان، در «هفته کتاب»، عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات در پاسخ به کُندی اینترنت اظهار نظر کرد. او گوشی همراه یکی از خبرنگاران را گرفت و بر روی آن سرعت اینترنت را سنجید و مشاهده کرد سرعت دانلود ۱۶ مگابیت در ثانیه است. زارع‌پور گفت البته این سرعت قابل قبول نیست، اما بخشی از این مشکلات هم ناشی از «فضاسازی رسانه‌ای» و همچنین شروع سال تحصیلی و باز شدن مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها است که استفاده از اینترنت را زیاد کرده است.
بنا به گزارش ایرنا، در پاسخ به کندی اینترنت، ظرفیت [پهنای باند] داخلی و خارجی به میزان ۱۰٪ افزایش پیدا کرده است.
در ماه اکتبر، تعدادی از اپراتورهای ایرانی گزارش دادند که دلیل کاهش سرعت اینترنت، کمبود پهنای باند بین‌المللی در کشور است. به ادعای آنها، از آنجا که شورای عالی فضای مجازی مجوز خرید پهنای باند جهانی را به شرکت ارتباطات زیرساخت نداده، این شرکت قادر به توزیع ظرفیت بیشتر به شرکت‌های خدمات اینترنتی نشده است و این شرکت‌ها نیز به ناچار در پاسخ به تقاضای مشتریان، سرعت اینترنت را پایین آورده‌اند تا مصرف بالا نرود ــ این توضیحی است که اپراتورها از زمان روی کار آمدن کابینه‌ی رئیسی به مردم داده‌اند.
انتصاب صادق عباسی شاهکوه به ریاست سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی
۱۰ نوامبر/ ۱۹ آبان، عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات صادق عباسی شاهکوه را به ریاست سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، یا «رگولاتوری»، منصوب کرد. عباسی شاهکوه قبلا در بخش فناوری اطلاعات سمت‌های متعددی از جمله مدیرعاملی شرکت ارتباطات زیرساخت و معاونت بررسی‌های فنی و صدور پروانه در سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی داشته است.
عباسی شاهکوه جانشین حسین فلاح جوشقاتی می‌شود که ریاست رگولاتوری را در کابینه‌ی پیشین به عهده داشت.
دستور حذف یک شعر درباره اعتراضات آبان ۹۸
۲۹ نوامبر/ ۸ آذر، بنا به گزارش خبرگزاری فعالان حقوق بشر (هرانا)، به دستور کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، شعر «وداع بعد از رفتن» سروده‌ی مهدی یراحی، خواننده ایرانی از وبسایت‌ها و رسانه‌های داخلی حذف شد. یراحی این ترانه را برای قربانیان اعتراضات آبان ۹۸ و مادران دادخواه که فرزندان‌شان در تظاهرات خیابانی به دست نیروهای امنیتی کشته شدند سروده است.
مهدی یراحی پیش از این هم از صحبت در مورد موضوعات سیاسی در کنسرت‌های خود منع شده بود.
حمله سایبری و پایین کشیدن وبسایت هواپیمایی ماهان
۲۱ نوامبر/۳۰ آبان، بنا به گزارش مهر نیوز، وبسایت شرکت هواپیمایی ماهان به سبب یک «حمله سایبری» از دسترس خارج شد و تعدادی از مشتریان این شرکت پیامک‌هایی در رابطه با این ماجرا دریافت کردند. هواپیمایی ماهان این حمله را تأیید کرد و گفت این نوع حمله‌ها «عادی» است و در این مورد اختلال‌هایی در «سیستم‌های عملیاتی» به وجود آمده اما با «اقدام اصلاحی» مشکلات برطرف شده است.
گروهی به نام «هوشیاران وطن» مسئولیت این حمله را به گردن گرفت و در توییتی اضافه کرد، «هک هواپیمایی ماهان گام اول برنامه‌ای است برای متوقف کردن غارت و دست‌درازی‌های سپاه مفسد به شهر و مردم اهواز و خوزستان.» این گروه همچنین نوشت با هک وبسایت ماهان به اسنادی دست پیدا کرده که ثابت می‌کند این شرکت هواپیمایی در عملیات غیرقانونی سپاه مشارکت داشته است. سخنگوی هواپیمایی ماهان ادعا کرد که، «اطلاعات هک شده فاقد اهمیت است و پروازها طبق برنامه در حال انجام است.»
در سال ۲۰۱۱ خزانه داری ایالات متحده آمریکا اعلام کرد که هواپیمایی ماهان به دلیل «حمایت مالی، مادی، و فنی از نیروی قدس وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» باید به عنوان «پشتیبان مادی و دستیار حمل‌ونقل تروریسم» شناخته شود.
ایران در ماه‌های اخیر شاهد حمله‌های سایبری زیادی بوده از جمله حمله‌ی ماه اکتبر به سیستم پرداخت آنلاین ایستگاه‌های سوخت کشور، حمله به وزارت ترابری در ژوئیه، و انتشار ویدیوهایی از سیستم مداربسته‌ی زندان اوین در ماه اوت که ظاهرا به دست هکرها انجام شده بود. مسئولیت این حمله‌ها را گروه‌های مختلفی به عهده گرفتند و روشن نیست که هماهنگی و ارتباطی میان آنها وجود دارد یا خیر.
محکومیت مدیرعامل «دیوار» به جرم فراهم کردن «موجبات فساد»
۲۷ نوامبر/ ۶ آذر، پایگاه «دیوار» که یک پلتفرم بازرگانی الکترونیک و چاپ آگهی تجارتی آنلاین است در بیانیه‌ای تأیید کرد که طبق حکم دادگاه تجدید نظر تهران، اشکان میرآرمندهی مدیرعامل «دیوار» به سه ماه و یک روز حبس محکوم شده است. طبق این حکم، اتهام اشکان میرآرمندهی «فراهم آوردن موجبات فساد و فحشاء از طریق جذب زنان تن‌فروش» است. در بیانیه‌ی «دیوار» این اتهام رد شده و گفته شده است که آگهی‌های موضوع اتهام دارای هیچ محتوای غیرقانونی نبوده و محکومیت «دیوار» صرفا بر اساس اقداماتی است که اشخاص ثالث در فضای خارج از این پلتفرم انجام داده‌اند.
حکم مجازات اشکان میرآرمندهی با نگرانی‌های گسترده‌ی جامعه‌ی فناوری ایران و شرکت‌های استارت‌آپی روبرو شد. حمایت از میرآرمندهی از سوی بخش فناوری اطلاعات کشور یکپارچه بود که شامل سازمان نظام صنفی رایانه‌ای (نصر) استان تهران، مدیرعامل شاتل موبایل، بنیانگذار پیام‌رسان گپ، درگاه پرداخت الکترونیک زرین‌پال، مدیرعامل تاکسی‌رانی آنلاین تپ‌سی، و فروشگاه دیجی‌کالا بود.
روز ۸ آذر خبرگزاری‌ها گزارش دادند که محسنی اژه‌ای رئیس قوه قضاییه در واکنش به اعتراض‌ها قصد بررسی مجدد پرونده را دارد. طبق توییتی که جمال هادیان سخنگوی وزارت ارتباطات همان روز منتشر کرد، « وزیر ارتباطات [عیسی زارع‌پور] از زمان اطلاع از پرونده مدیرعامل دیوار پیگیر موضوع هستند و از رئیس محترم قوه قضاییه، اعمال ماده ۴۷۷ قانون آیین دادرسی کیفری برای بررسی مجدد این حکم را درخواست کرده‌اند.»
مشکلات قانونی پلتفرم‌های واسط که کاربران از طریق آنها محتوای خود را به اشتراک می‌گذارند همچنان مایه‌ی نگرانی بخش خصوصی فناوری و شرکت‌های استارت‌آپی است، زیرا این پلتفرم‌ها باید به خاطر رفتار و مطالبی که مشتریان آنها به اشتراک می‌گذارند از لحاظ قانونی پاسخگو باشند. به همین خاطر، ما قبلا دیده‌ایم که مدیرعامل و یکی از بنیانگذاران شرکت تجارت رایانه‌ای «زرین‌پال» به خاطر یک پرداخت بانکی نامعتبر به یک سال حبس محکوم شد؛ مدیر عامل سایت پخش ویدیوئی آپارات به جرم اشتراک‌گذاری یک ویدئو به ۱۰ سال زندان محکوم شد؛ و مدیرعامل پیام‌رسان گپ به قوه قضاییه احضار شد تا در مورد یک کلاهبرداری و خرید اعتبار برای گوشی همراه با کارت‌های دزدی شده توضیح دهد.
حمایت قانونی از پلتفرم‌های واسط برای حفظ آزادی بیان و تشویق نوآوری امری ضروری است، اما متاسفانه شرکت‌های فناوری ایرانی از این حمایت محروم هستند. احتمال اینکه این موضوع از طریق «طرح خدمات فضای مجازی» حل شود ناچیز است زیرا این طرح قبل از اینکه از ارائه دهندگان خدمات اینترنتی در نقش پلتفرم واسط حمایتی به عمل آورد، مسئولیت‌های سنگینی به دوش آنان می‌اندازد. آینده نشان خواهد داد که آیا نسخه‌های جدیدتری از این طرح به این مشکل خواهند پرداخت یا همچنان آن را مسکوت می‌گذارند.
مناقشه بر سر تعداد کاربران پیام‌رسان‌های داخلی
در جلسه‌ای که روز ۱۹ نوامبر/ ۲۸ آبان کمیسیون مشترک ویژه‌ی مجلس برگزار کرد (همان کمیسیونی که مسئولیت بررسی «طرح خدمات فضای مجازی» را به عهده دارد)، امیر خوراکیان معاون حقوقی و امور مجلس مرکز ملی فضای مجازی گزارشی در مورد پیام‌رسان‌های داخلی ارائه کرد.
طبق گزارش امیر خوراکیان، حدود «۲۰ میلیون کاربر واحد» از اپلیکیشن‌های داخلی مثل ایتا، سروش‌پلاس، بله، و گپ استفاده می‌کنند.
صحت و دقت آماری که خوراکیان به کمیسیون ویژه ارائه داد به دشواری قابل راستی‌آزمایی است و باید این اعداد و ارقام را با احتیاط بررسی کرد، به ویژه وقتی که منبع این آمار ذکر نشده باشد. تعدادی از همکاران خوراکیان در مجلس نیز در این باره اظهار شک کردند: در این جلسه، افشین کلاهی عضو کمیسیون کسب‌وکارهای نوآور در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن، و کشاورزی از مجلس خواست این آمار را وارسی کند تا بر مبنای ارقام صحیح بتوان برنامه‌ریزی کرد. به زعم او، یکی از مشکلات این است که عضویت بعضی از کاربران در این اپلیکیشن‌ها «داوطلبانه» نبوده است. همین ایراد از سوی جلال رشیدی کوچی نماینده‌ی مجلس در همان نشست مطرح شد که گفت خود او با وجود اینکه هرگز به پیام‌رسان «بله» نپیوسته، مطلع شده است که حسابی به اسم او در بله ایجاد شده است. خوراکیان این ایرادها را رد کرد و گفت این موارد بسیار «نادر» هستند و به دلیل «مشکلات فنی» رخ داده‌اند.
در ماه‌های اخیر شواهد بیشتری حاکی از بی‌توجهی پیام‌رسان‌های داخلی به حریم خصوصی و امنیت شهروندان بوده است که به طرق مختلف سعی دارند آنها را به عضویت به اپلیکیشن‌های خود سوق دهند. فیلتربان به تازگی درباره‌ی نقش اپلیکیشن‌های پیام‌رسان داخلی در سیستم نظارت و کنترل دولتی گزارشی تحقیقی منتشر کرده است.
توقف فعالیت «ام‌تی‌ان» در یمن و خروج این شرکت از خاورمیانه
۱۷ نوامبر/۲۶ آبان، گروه ام‌تی‌ان (MTN Group) که یک شرکت مخابراتی موبایل آفریقای جنوبی با پوشش بین‌المللی است اعلام کرد که فعالیت‌های خود را در کشور یمن متوقف کرده و اکثریت سهام خود را به شرکت سرمایه‌گذاری اِمِرالد اینترنشنال منتقل نموده است.
تصمیم اخیر گروه ام‌تی‌ان به دنبال اعلام خبری در ماه اوت بود مبنی بر اینکه این شرکت قصد دارد طی سه تا پنج سال آینده از خاورمیانه خارج شود و فعالیت خود را بر استراتژی پوشش سراسر آفریقا متمرکز سازد. با این حال، همین شرکت اعلام کرده که در حال حاضر «هیچ برنامه‌ی فوری برای خروج از ایران ندارد.» باید اضافه کرد که تحریم‌های اقتصادی آمریکا علیه ایران این موضوع را پیچیده می‌کند: هر برنامه‌ای که گروه ام‌تی‌ان برای خروج از ایران داشته باشد، به دلیل تحریم‌ها نمی‌تواند مقدار زیادی از ارز خارجی را از کشور بیرون ببرد.
از کار افتادن دیجی‌کالا بزرگ‌ترین پلتفرم تجارت الکترونیک «به دلیل تقاضای زیاد»
۲۸ نوامبر/ ۷ آذر، دیجی‌کالا، بزرگ‌ترین پلتفرم تجارت الکترونیک در ایران، به دلیل افزایش تقاضای خرید در حراج جمعه سیاه، به مدت ۳۸ دقیقه از دسترس خارج شد. علی فروتن‌نژاد، مدیر مهندسی دیجی‌کالا، گفت ترافیک وب سایت این شرکت «رکوردشکنی» محسوب می‌شود. او اضافه کرد که تیم فنی دیجی‌کالا گسترش ظرفیت این پلتفرم را برای سال آینده در برنامه دارد.
از سوی دیگر، امیر حسین موسوی مدیر روابط عمومی دیجی‌کالا گفت «هنوز در ایران توان فنی لازم برای میزبانی از این تعداد کاربر و با این پیچیدگی فرایند وجود ندارد»، اما دیجی‌کالا مصمم است این توان را علیرغم محدودیت‌ها ایجاد کند.
زمین‌لرزه در سیستان‌وبلوچستان به شبکه همراه اول آسیبی نرساند
۲۴ نوامبر/ ۳ آذر، یک زمین لرزه‌ی ۵.۱ ریشتری در حوالی مسجد حضرت ابوالفضل در استان سیستان‌و بلوچستان به وقوع پیوست اما شرکت همراه اول بزرگ‌ترین ارائه دهنده‌ی خدمات موبایل اعلام کرد که هیچ وقفه‌ای در خدمات این شرکت به دلیل زلزله پیش نیامده است.
