گسترش زیرساخت‌های ارتباطی و افزایش فیلترینگ و محدودیت اینترنت؛ سیاست یک بام و دو هوایی است که ایران طی ماه گذشته نیز آن را پی گرفت. در حالی که به خاطر تداوم اعتراضات، همچنان وضعیت اینترنت در داخل ایران مختل است، دولت جمهوری اسلامی با ارایه آمارهای مختلف سعی دارد اوضاع را خوب و رو به پیشرفت نشان بدهد. توسعه شبکه فیبر نوری و ایجاد صندوقی برای پیشرفت آن، در کنار امضای تفاهم‌نامه با ایرانسل (اپراتور تلفن همراه) یا ارایه سندی برای توسعه «هوش مصنوعی» از جمله این اقدامات هستند. به جز این، دولت که مقصر و اهرم اصلی فیلترینگ و ایجاد محدودیت برای کسب‌وکارهاست، در این ماه چند مشوق و تسهیلات برای کسب‌وکارهای آسیب‌دیده (به خاطر فیلترینگ، اختلال اینترنت و… ) ارایه داده است. به عبارتی، دولت مشکلی را ایجاد می‌کند و بعد راه‌حل را به عنوان یک مزیت و نشانه پیشرفت و طرفداری به کسب‌وکارها می‌فروشد.
از دیگر پیچیدگی‌ها این است که، همزمان با «وجود مشکل»، وجود آن را نفی می‌کنند و در گزارش‌هایی از مهاجرت ۶۰ درصد کسب و کارها به پلتفرم‌های داخلی خبر می‌دهد. در این میان، کسی به این پرسش پاسخ نمی‌دهد که اگر این مهاجرت واقعا اتفاق افتاده و برای کسب‌وکارها و مردم بازده و مزیتی داشته، چه نیازی به ایجاد تسهیلات برای کسب‌وکارهای آسیب‌دیده وجود دارد؟
در کنار همه این معضل‌ها، دولت دنبال به نتیجه رساندن طرح‌هایی است که دسترسی به جهان آزاد را برای کاربران، از آن‌چه هست، دشوارتر کند. برنامه‌ای برای جرم‌انگاری استفاده از وی‌پی‌ان،برنامه است که در همین ماه، عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات سیزدهم درباره‌اش به خبرنگاران اطلاعات داد و گفت، دولت دنبال طرحی است که استفاده از فیلترشکن را جرم‌انگاری کند. به عبارت ساده‌تر، کسی که از فیلترشکن استفاده خواهد کرد، مجرم شناخته شده و به جریمه (یا زندان و هر مجازات دیگری)محکوم خواهد شد. راه‌حل دولت برای اجتناب از این «جرم» هم مشخص است؛ استفاده از وی‌پی‌ان قانونی.
ضرغامی، عضو شورای عالی فضای مجازی: اینترنت را به خاطر امنیت محدود کردیم
عزت‌الله ضرغامی، عضو شورای عالی فضای مجازی و وزیر میراث فرهنگی، ۱۰ مهر ۱۴۰۱ در حاشیه همایش توسعه گردشگری ایران کهن، درباره قطع اینترنت در چند هفته گذشته به خبرگزاری ایسنا گفت: به دلیل اغتشاشات و ناآرامی‌ها و برخی تخریب‌ها که در نقاط مختلف کشور انجام گرفته، اقتضائات امنیتی باعث شده ظرفیت‌های اینترنت محدود شود تا از این مقطع عبور کنیم.
ضرغامی اظهار کرد: محدود شدن ظرفیت اینترنت یک تصمیم امنیتی و برای امنیت مردم بوده است.چون بسیاری از این ساماندهی‌ها برای اغتشاشات توسط بعضی گروه‌های محدودی که بارها دستگاه های امنیتی درباره آنها به ما گزارش داده اند از طریق پلتفرم ها و ظرفیت‌های فضاهای مجازی صورت می‌گیرد.
ابلاغ قانون «مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی» به دولت
محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی ۵ آبان ۱۴۰۱ قانون «مدیریت داده‌ها و اطلاعات ملی» را به رئیس‌جمهور ابلاغ کرد. این طرح برنامه هایی برای مدیریت داده‌های ملی، از قبیل چگونگی نگهداری، پردازش، دسترسی، تامین امنیت و… را مشخص کرده و کارگروه مربوط به آن تعیین می‌کند.
براساس این طرح، کارگروه تعامل‌پذیری دولت الکترونیکی به «کمیسیون داده‌ها و اطلاعات ملی» ارتقا می‌یابد. این کمیسیون متولی نظارت و مدیریت بر نحوه نگهداری، پردازش، دسترسی، یکپارچه‌سازی، امنیت و به‌‌ویژه تبادل و به‌اشتراک‌گذاری داده و اطلاعات ملی است. ضمنا داده و اطلاعات ملی در زمره مالکیت معنوی بوده و در اختیار نظام جمهوری اسلامی قرار داده میشود و دستگاه‌های مشمول این قانون مکلف به فراهم‌کردن امکان تبادل داده و اطلاعات ملی هستند.
برگزاری جلسه برای اجرای سند راهبردی ج.ا در فضای مجازی
خبرگزاری ایسنا سوم مهرماه ۱۴۰۱ خبر داده که، دومین نشست مشورتی اجرای سند راهبردی فضای مجازی مدتی پیش از آن برگزار شده است. در این جلسه، مشاور رییس پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات همراه با معاونان و مدیران این سازمان، به بررسی چگونگی اجرای سند راهبردی ج.ا در فضای مجازی پرداختند.
سند راهبردی به طور کلی به برنامه‌های کلانی گفته میشود که برای تحقق اهداف بلندمدت در یک زمینه خاص برنامه‌ریزی می‌کنند.این برنامه‌ها جزییات اجرایی ندارند و هدف‌شان، نشان دادن هدف، تعریف وضعیت موجود و شرح وظیفه کلی هر سازمان برای رسیدن به این هدف خاص است. با همین تعریف، سند راهبردی فضای مجازی، یک سند کلان است که هدف کلان حاکمیت (فارغ از جبهه سیاسی دولت) در قبال اینترنت را تعریف می‌کند.
تدوین پیش‌نویس سند «نقشه راه توسعه ملی هوش مصنوعی»
پیش نویس سند نقشه راه توسعه ملی هوش مصنوعی ۲۵ مهر ۱۴۰۱ منتشر شد. این پیش‌نویس را پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات تدوین کرده تا برنامه‌های عملیاتی، اجرایی و زیرساختی برای توسعه «هوش مصنوعی» در ایران را مشخص کند.
برنامه ایران برای راه‌اندازی «منظومه ماهواره‌ای»
حسن سالاریه، رییس سازمان فضایی ایران ۲۲ مهر ۱۴۰۱ گفت، باید از شرکت‌های دانش‌بنیانی که می‌خواهند اینترنت ماهواره‌ای در ایران راه بیندازند، حمایت شود. او تاکید کرد، این کار باید با هدف شکل‌گیری یک کنسرسیوم سازنده ماهواره‌های مخابراتی کوچک رخ بدهد؛ سامانه‌هایی که برای کارهای «باند باریک» و «اینترنت اشیا» کاربرد دارند.
فیلتر شدن بیشتر سرویس‌های گوگل
از عصر روز هفتم آبان ۱۴۰۱ سایت‌های حوزه فناوری در ایران گزارش دادند که عمده سرویس‌های گوگل (شامل مرورگر گوگل کروم، نقشه گوگل و هواشناسی گوگل و…) فیلتر شده‌اند. سایت دیجیاتو در گزارش اولیه‌اش در این باره به «اختلال شدید و قطعی» این سرویس‌ها اشاره می‌کند و این‌که طبق گزارش کاربران استفاده از بسیاری از این سرویس‌ها بدون فیلترشکن امکان‌پذیر نیست.
سخنگوی دولت: از فعالیت اینستاگرام استقبال می‌کنیم؛ اگر قوانین ما را بپذیرد
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت رییسی، ۱۹ مهر ۱۴۰۱ یعنی حدود سه هفته بعد از فیلترینگ اینستاگرام گفت: «قطعاً دولت از هر شبکه اجتماعی و پلتفرمی که قواعد و قوانین جهانی و کشور ما را رعایت کند، حمایت و از فعالیت آن استقبال می‌کند.» اینستاگرام پیش از این فیلترینگ، یکی از شبکه‌های اجتماعی پرمخاطب در ایران بود که از ۳۰ شهریور ۱۴۰۱ فیلتر شده است.
جرم‌انگاری برای استفاده از وی‌پی‌ان
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات ۲۷ مهر ۱۴۰۱ اعلام کرد: «فروش فیلترشکن و کسب درآمد از آن غیرمجاز است و اگرچه در این زمینه جرم‌انگاری صورت نگرفته، اما در تلاش هستند در این مورد – علاوه بر غیرمجاز بودن وی‌پی‌ان- جرم‌انگاری هم درباره آن صورت بگیرد.»
در حرکتی دیگر دولت در تلاش است تا راهکار خودش برای دسترسی به اینترنت آزاد را بفروشد و بقیه رقبا را با عناوین مجرمانه از گردونه رقابت خارج کند. در طرحی که با نام‌های ارایه «وی‌پی‌ان قانونی» یا «اینترنت طبقاتی» از آن یاد میشود کاربران براساس جایگاه اجتماعی، تحصیلی و… می‌توانند به سایت‌های خاصی دسترسی داشته باشند. این دسترسی‌ها برای همه یکسان نیست (مثلا یک خبرنگار ممکن است بتواند به بی‌بی‌سی دسترسی پیدا کند اما یک نانوا نمی‌تواند)، در عین‌حال دسترسی به آنها از طریق اپراتور هایی که دولت مجوزشان را صادر کرده، امکان‌پذیر است. برای جزئیات بیشتر درباره اینترنت طبقاتی و وی‌پی‌ان قانونی مقاله فیلتربان را بخوانید.
حمایت دولت از کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از فیلترینگ
دولت که به خاطر فیلترینگ اینستاگرام کسب و کارهای اینترنتی در ایران را با چالش جدی مواجه کرده، ۲ آبان ۱۴۰۱ حدود یک ماه بعد از فیلترینگ این شبکه اجتماعی از ارایه بسته حمایتی برای کسب و کارهای اینترنتی خبر داد و بسته‌های حمایت مالی و بخشودگی مالیاتی در صورت عضویت در شبکه های اجتماعی داخلی را ارایه کرد. حدود یک هفته پیش از این نیز آیین نامه حمایت از کسب و کارهای مجازی در دولت تصویب شده بود. ۷ آبان‌ماه، مرکز توسعه تجارت الکترونیکی برنامه حمایتی دیگری نیز معرفی کرد.
به جز مالیات، مشوق‌های دیگری هم معرفی شده‌اند؛از جمله امکان ارایه محصول در پنجره واحد تجارت الکترونیکی (سامانه‌ای متعلق به سازمان تجارت الکترونیکی) یا اعتبار برای تبلیغ محصول شرکت‌های ضرر دیده در صدا و سیما. چگونگی ارایه این مشوق‌ها و شرایط احراز آنها چندان مشخص نیست. از جمله، وزیر ارتباطات گفته، شرط بهره‌مندی از این تسهیلات مهاجرت به پلتفرم‌های داخلی است اما وزیر اقتصاد چنین پیش‌شرطی را به میان نیاورده است.
اجرای فاز اول رمز ارز ایرانی؛ رمز ریال
مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، ۷ آبان ۱۴۰۱ از اجرایی‌شدن فاز اول پروژه رمزریال با همکاری دو بانک ملی و ملت خبر داد.در این فاز ، دو بانک ملی و ملت و تعداد محدودی فروشگاه و فرد به‌عنوان اولین افرادی که ریال دیجیتال در کیف پول‌شان وجود دارد برای فاز اول عملیاتی‌شدن رمزریال انتخاب شده‌اند.
تمدید معافیت مالیاتی تولیدکنندگان نرم‌افزار
رییس سازمان امور مالیاتی ۸ آبان ۱۴۰۱ بخشنامه معافیت مالیاتی شرکت های تولیدکننده نرم افزار را تا پایان سال ۱۴۰۰ از سوی رئیس سازمان امور مالیاتی کشور ابلاغ کرد. این معافیت برای «رفع موانع تولید رقابت‌پذیر» و کمک به «ارتقای نظام مالی ایران» برای شرکت‌های دارایه پروانه بهره برداری در زمینه تولید نرم‌افزار ارایه می شود.
حملات سایبری به ایران؛ ۱۲۰ حمله سنگین به زیرساخت‌ها در ۲۰ روز
سردار غلامرضا جلالی، رییس سازمان پدافند غیرعامل از ۱۲۰ حمله سنگین به زیرساخت‌های ایران در ۲۰ روز خبر داده و گفته است که با ۹۰ درصد این حمله‌ها مقابله شده است. طی سال‌های گذشته حملات سایبری زیادی به بخش‌های مختلف ایران – از سامانه‌های سوخت تا کارخانه‌جات، زندان اوین و… صورت گرفته است.
شنود و ردیابی تلفن همراه ایرانیان؛ گزارش «اینترسپت» از سامانه «سیام»
سایت اینترسپت در روز ۶ آبان ۲۰۲۲ گزارشی درباره نحوه شنود و ردیابی تلفن همراه کاربران منتشر کرد. این گزارش، سامانه‌ای به نام «سیام» را روایت می کند که از طرف حاکمیت ایران توسعه داده شده و می‌تواند به اطلاعات کاربران دسترسی پیدا کند. اسناد سیام چگونگی کارکرد و کنترل این سامانه را ارایه کرده و می‌گوید، چه سازمان‌هایی، از چه راه‌هایی می‌توانند چه نوع دسترسی‌هایی به داده‌های تلفن همراه شهروندان پیدا کنند. براساس این گزارش، سامانه سیام به سازمان تنظیم مقررات (رگولاتوری) ایران امکان می‌دهد تا به تمام فعالیت‌ها و قابلیت‌های تلفن همراه شهروندان دسترسی داشته باشند. اسناد سیام شامل اطلاعات و ایمیل‌های رد و بدل شده شرکت تلفن همراه داخلی «آرین‌تل» است.
گزارش رگولاتوری ایران از وضعیت دسترسی به اینترنت
خبرگزاری ایسنا ۷ آبان‌ماه ۱۴۰۱ به نقل از سازمان تنظیم مقررات (رگولاتوری) آماری از وضعیت دسترسی به اینترنت در ایران منتشر کرده است. براین اساس، دتعداد مشترکان اینترنت ثابت به ۱۰ میلیون و ۹۷۹ هزار مشترک با ضریب نفوذ ۱۲.۹۶ درصد رسیده است. آمارها همچنین نشان می‌دهد اینترنت ثابت کشور با کاهش مشترک رو به رو شده است. ضمنا ضریب نفوذ اینترنت سیار در کشور به بیش از ۱۲۰ درصد و تعداد مشترکین به بیش از ۱۰۱ میلیون مشترک رسیده است.
طرح صندوق توسعه شبکه با فیبر نوری
حجت الاسلام سیدمحمدرضا میرتاج الدینی، رئیس فراکسیون راهبردی مجلس ۱۶ مهرماه به خبرگزاری ایسنا از تهیه طرحی برای تاسیس صندوق توسعه شبکه دسترسی نهایی اینترنت ثابت مبتنی بر فیبر نوری خبر داد. این طرح به دنبال افزایش دسترسی به اینترنت ثابت و برقراری توازن بین مشترکان ثابت و همراه است.
افزایش دسترسی به خدمات آنلاین موضوعی است که درباره آن تبلیغات بسیاری در رسانه‌های دولتی صورت می‌گیرد، بدون این‌که گفته شود، وجود فیبر نوری در صورت قطعی اینترنت عملا کارایی نخواهد داشت. در عین حال، وزیر ارتباطات در اطلاع‌رسانی موارد مشابه، ایجاد دسترسی به «شبکه ملی اطلاعات» به جای اینترنت اشاره می‌کند و عمدتا اینترنت را در گفته‌هایش در نظر نمی‌گیرد.
تفاهم رگولاتوری و ایرانسل برای توسعه فیبر نوری
خبرگزاری ایسنا، ۳۰ مهر ۱۴۰۱ از امضای تفاهم بین رگولاتوری (سازمان تنظیم مقررات) ایران و شرکت ایرانسل برای توسعه شبکه فیبر نوری (FTTx) خبر داد. گسترش دسترسی فیبر نوری از برنامه‌هایی است که در طول زمامداری عیسی زارع پور بر وزارت ارتباطات دنبال و درباره آن اطلاع‌رسانی میشود. این شبکه در حالی گسترش داده میشود که دسترسی به اینترنت از مبدا قطع یا مختل شده است.
