در طول یک ماه گذشته این اتفاقات در سیاستگذاری شبکه در ایران، بر دسترسی کاربران به خدمات شبکه تاثیر گذاشته است که پیش‌بینی می‌شود تاثیرات آن تا ماه‌های آینده نیز ادامه داشته باشد :
- ایران‌اکسس کردن شبکه بانکی موجب اختلال در زندگی روزمره مردم شده که با توجه به نزدیکی شب عید، دامنه این تاثیرات بر امور روزمره مردم، خدمات دولت الکترونیک، امور مالیاتی و حسابداری و خریدهای شب عید را در کنار نیروی انسانی شرکت‌های خدمات‌دهنده اینترنتی و بانکی را بشدت متاثر خواهد کرد.
- فشار‌های امنیتی و اقتصادی بر استارتاپ‌ها و ادامه روند خروج بنیان‌گذاران از استارتاپ‌ها همچنان ادامه دارد و موجب احاطه نهادهای حاکمیتی بر دادههای روزمره کاربران با هزینه کم و سرعت بیشتر می‌شود؛ امری که تا پیش از این گستردگی به مراتب کمتری داشت.
- دولت به بهانه رفع مشکل برق اقدام به هوشمندسازی شبکه برق کرده است که به احاطه بیشتر دولت به دادههای آنلاین کاربران می‌انجامد و در نهایت منجر به امکان بیشتر حکومت برای سرکوب آنلاین کاربران خواهد شد.
- سیاست‌های انحصارگرایانه حکومت در زمینه اینترنت باعث شده تا اینترنت به کالایی لوکس و غیر قابل دسترسی برای تمامی اقشار تبدیل شود. موضوعی که در گزارش‌های دولتی منتشر شده در زمستان ۱۴۰۳ امسال مشهود است. ادامه این روند منجر به کاهش دسترسی مردم به اینترنت با کیفیت، خروج سرمایه‌گذاران از بازار اینترنت و تلکام و روی آوردن کاربران به شبکه‌های داخلی سانسور شده خواهد شد.
ایران‌اکسس شبکه در شب عید؛ فلج شدن امور روزمره مردم
ایران‌اکسس کردن درگاه‌های پرداخت که با توجیه امنیت ملی و جلوگیری از حمله سایبری در مهر ۱۴۰۳ آغاز شده بود، اکنون دسترسی کاربران عادی را تحت تاثیر قرار داده است. با توجه به نزدیکی به سال نوی خورشیدی، این اختلالات میتواند حجم گسترده‌تری از مردم که لزوما کاربر اینترنت نیستند را به طور غیرمستقیم درگیر کند.
بررسی‌های فیلتربان نشان می‌دهد، در طول مدت ایران‌اکسس شدن درگاه‌های پرداخت از پاییز ۱۴۰۳ به دلیل بروز نبودن دیتابیس آی‌پی‌های بانکی، آی‌پی‌های غیر بانکی هم ایران‌اکسس شده‌اند. این یعنی به جز خدمات بانکی، برنامه‌های خدماتی دیگر نیز با اختلال مواجه شده‌اند.
با توجه به نزدیکی به پایان سال خورشیدی و لزوم بستن پرونده‌های مالی، بیمه و مالیاتی در این دوره زمانی، حجم کاری در دوره زمانی یک ماه آینده بسیار بالا خواهد بود که این امر بر ترافیک شبکه و میزان استفاده از خدمات آنلاین بانکی- مالی تاثیر می‌گذارد. به دلیل تورم بالا و دشواری حمل پول نقد، سال‌هاست در ایران خریدهای خرد و کلان با دستگاه‌های کارتخوان صورت می‌گیرد، این اختلال بر خریدهای نوروزی مردم – آنلاین و غیرآنلاین – در بازه یک ماهه اسفند ۱۴۰۳ نیز تاثیر خواهد داشت. ادامه این وضع، نارضایتی از خدمات دولتی و غیر اینترنتی را نیز به دنبال خواهد داشت.
فیلتربان تخمین می‌زند، این موضوع فشار مضاعفی را بر بانک‌ها و شرکت‌های خدمات آنلاین مرتبط با آنها نیز وارد کند و این شرکتها برای رفع مشکل و پاسخگویی به مشتریان ناراضی جدید به حضور نیروهای جدیدی نیاز خواهند داشت. این موضوع هزینه سربار این شرکتها را نیز افزایش می‌دهد.
خروج سرمایه‌های خصوصی از بازار دیجیتال
سیاست انحصارگرایانه دولت و میل حکومت به احاطه بر بازار استارتاپی منجر به خروج سهامداران بزرگ «آپ» از بازار در ماه گذشته شد. فرایند خروج سرمایه‌ها که از اوایل سال ۱۴۰۳ شدت گرفته به کوچکتر شدن بازار خصوصی استارتاپ‌ها در ایران کمک کرده و دامنه مانور شرکت‌های خصولتی (به ظاهر خصوصی و در عمل وابسته به مقامات یا نهادهای حکومتی) و دولتی بر بازار استارتاپ ایران را افزایش می‌دهد.
این به معنای دسترسی سریع دولت و نهادهای حاکمیتی به داده‌هایی از زندگی روزمره کاربران است که تا پیش از این باید با واسطه نیروهای امنیتی یا قضایی آنها را به دست می‌‌آورد. دسترسی به این آمار و اطلاعات لحظه‌ای، برای تقویت سامانه سبک زندگی و در نهایت، سرکوب معترضان به کار حکومت می‌آید. در عین حال، اگر سابقه شرکت‌های دولتی و خصولتی امنیت دیجیتال در سال‌های گذشته را در نظر بگیریم، اعمال همان سیاست‌ها بر دادههای مردم در استارتاپ‌های تصاحب شده، دادههای کاربران را در معرض هک نیز قرار می‌دهد.
احاطه بر داده‌ها به بهانه مدیریت برق
در حالی که سیاستگذاری نادرست دولت در راستای مدیریت انرژی و وضعیت اقتصادی ملت را به استفاده از ماینرها و ارزهای دیجیتال کشانده، دولت از یک‌سو ماینرها را مقصر قطعی برق و مشکلات ارتباطی می‌داند و از سوی دیگر، با ایران‌اکسس کردن درگاه‌های پرداخت رمز ارزی، این اپراتورها را برای دریافت اطلاعات مشتریان‌شان تحت فشار قرار داده است. در همین رابطه وزارت ارتباطات با وعده حل مشکل برق، پروژه هوشمندسازی اپراتورهای انرژی را آغاز کرده است. این داده‌ها میتواند در تکمیل بانک داده سامانه سبک زندگی موثر واقع شود که ابزاری برای سرکوب سریع و کم‌هزینه مخالفان حکومت در زمان اعتراضات خواهد بود.
کوچکتر شدن اندازه بازار اینترنت؛ تفکیک طبقه اجتماعی براساس هزینه اینترنت
با افزایش هزینه‌های دسترسی به شبکه، ناشی از سیاست تفکیک ترافیک داخلی و خارجی و نیز افزایش اختلال‌ها و مسدودی اینترنت بعد از آغاز جنبش «زن، زندگی، آزادی»، اینترنت به کالایی لوکس تبدیل شده که عملا دسترسی بخشی از جامعه را به اینترنت آزاد با چالش روبرو کرده است. این امر در کنار کاهش سرمایه‌گذاری‌های حوزه تکنولوژی و استارتاپ و نیز خروج سرمایه‌گذاران بزرگ در ماه‌های اخیر موجب کوچکتر شدن بازار اینترنت ایران خواهد شد.
گزارش فصلی رگولاتوری ایران نشان می‌دهد که درآمد و سرمایه‌گذاری در حوزه ارتباطات رو به کاهش است. با وجود افزایش تورم و نرخ ارز در ماه‌های گذشته، تعداد خانوارهای تحت پوشش فیبر نوری تغییر نکرده و پوشش اینترنت پرسرعت نیز ثابت است. از طرفی، براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ۸۰ درصد کاربران ایرانی برای دسترسی به اینترنت آزاد از فیلترشکن استفاده می‌کنند که ۳۰ درصدشان از نسخه‌های پولی فیلترشکن استفاده می‌کنند. این به آن معناست با وجود افزایش هزینه‌ای تحمیل شده به کاربر برای دسترسی به اینترنت، این بودجه در نهایت برای توسعه زیرساخت هزینه نشده و از این بازار مالی-توسعه‌ای خارج می‌شود. در چنین حالتی، افزایش تعرفه اینترنت تنها به کمتر شدن مصرف کاربران می‌انجامد. اما در عین حال، با توجه به افزایش دسترسی کاربران به فیلترشکن و آمار رو به رشد استفاده از شبکه‌های اجتماعی فیلتر شده نسبت به پلتفرم‌های بومی، به نظر می‌رسد سیاست دولت در تشویق مردم به استفاده از برنامه‌های بومی نیز شکست خورده باشد.
به این معنی که، به دلیل گران و غیر اقتصادی بودن استفاده از اینترنت در شرایط فعلی، مصرف مردم در این زمینه کاهش داشته است. این موضوع در بلندمدت به گرایش کاربران به شبکه‌های سانسورشده و تحت کنترل داخلی، کاهش تعامل کاربران ایرانی با جهان می‌انجامد و در مواقعی مثل حوادث آبان ۱۳۹۸ دست حکومت در سرکوب داخلی و بستن اینترنت را بازتر می‌گذارد.
با بالا رفتن حجم استفاده از اینترنت استارلینک که آزاد اما گران است، هرچند پروژه محدودیت در اینترنت به طور کامل موفق نشده اما مبارزه مردم برای دستیابی به اینترنت آزاد هزینه بالایی را به آنها تحمیل می‌کند.
اختلال همزمان با اعتراضات کوی دانشگاه تهران
روز ۲۶ بهمن‌ماه همزمان با گردهمایی اعتراضی گروهی از دانشجویان در واکنش به قتل یک دانشجو توسط کیف قاپ‌ها که در محوطه کوی دانشگاه تهران رخ داد، در نمودار آیودا به شناسه AS58224 شاهد اختلال بودیم که از ساعت ۲۳:۳۰ دست‌کم برای یک ساعت و نیم طول کشید. فیلتربان نمی‌تواند ارتباط این اختلال با اعتراضات را به طور مستقل تایید کند.
اختلال همزمان با اعتراضات به بی‌برقی در دهدشت
بنا به اطلاعات رسیده به فیلتربان، دسترسی به اینترنت همراه در دو اپراتور اصلی همراه اول و ایرانسل در شهر دهدشت در استان کهگیلویه و بویراحمد با اختلال شدید همراه بود. این قطعی همزمان با اعتراضات به قطعی برق و شرایط اقتصادی، به صورت محلی صورت گرفته و در سامانه‌های مانیتورینگ جهانی مثل آیودا و کلادفلر قابل‌دیدن نبود. برهمین اساس احتمال داده می‌شود، این قطعی محلی با استفاده از خاموش کردن آنتن‌های موبایل در منطقه یا سامانه سیام صورت گرفته باشد؛ امری که پیش از این نیز سابقه داشته است. بررسی‌های فیلتربان نشان می‌دهد این اختلال تا روز بعد ادامه داشته است.
اختلال در سرویس اسنپ به دلیل قطعی دیتاسنتر
در روز هفتم اسفندماه بنا به اطلاعات منابع فیلتربان، سرویس‌های سوپر اپلکیشن اسنپ برای دست‌کم یک ساعت و نیم با اختلال شدید مواجه شدند. این مشکل به دلیل مشکل در سرویس‌دهی دیتاسنتر اروان‌کلاد رخ داد که بزرگترین مرکز خدمات ابری در ایران است و از جمله، به مجموعه اسنپ خدمات‌رسانی می‌کند.
اختلال کوتاه‌مدت روزانه در شبکه
براساس دادههای آیودا، اینترنت اپراتورهای شاتل، ایرانسل و مخابرات از ۱۳ بهمن تا ۷ اسفند، از ساعت ۲:۳۰ نیمه شب تا حدود ساعت ۱۰ صبح روز بعد در مسیریابی BGP مقدار مختصری اختلال داشته است. با وجود تعداد بالای کاربران اپراتورهای فوق، به دلیل حجم پایین اختلال و این‌که، عمده زمان رخ دادن آن،در زمان غیر پیک بوده است، عمده تاثیر آن روی کاربران به صورت کندی سرعت بوده است.
