در میان تمام سیاست‌گذاری‌های اینترنتی ایران، قانون برنامه هفتم توسعه اهمیت بسیار بالایی دارد و با توجه به این که مسعود پزشکیان به عنوان رییس جمهور منتخب، در موارد متعدد در مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری یا در زمان اعلام برنامه‌های خود، الزام دولت خود به اجرای قانون برنامه توسعه هفتم را اعلام کرد، وضعیت حقوق دیجیتال و حق دسترسی به اینترنت بخشی از چهار سال آینده را می‌توان از همین جهت بررسی کرد.
با وجود آنکه در این برنامه، بند‌های خوبی مانند افزایش دسترسی ۲۰ میلیون نقطه به فیبر نوری وجود دارد که می‌تواند دسترسی به شبکه را گسترش دهد، هسته اصلی این برنامه بر روی نظارت گسترده بر فعالیت‌‌های روزمره و سبک زندگی شهروندان، گسترش زیرساخت‌های نرم‌افزاری بومی در سطح لایه دسترسی شبکه ملی اطلاعات مانند توسعه پیام‌رسان‌ها، موتورهای جست‌وجو و سیستم عامل، توسعه طبقاتی شبکه و تفکیک دسترسی شهروندان بر اساس سن، جنسیت و شغل، طراحی نظام حکم‌رانی داده‌ها، طراحی نظام قضایی فضای مجازی توسط قوه قضاییه و همچنین طراحی نظام انتظامی فضای مجازی (با همکاری سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات، پس از مصوبه کمیسیون عالی امنیت فضای مجازی) متمرکز است.
از طرف دیگر با توجه به برجسته شدن بند‌های ۱. تعرفه‌گذاری رقابتی در دسترسی به خدمات کاربردی و محتوای داخلی به میزان حداقل دو برابر و دسترسی به خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات به میزان حداقل سه برابر رقبای خارجی و همچنین ۲. مزیت بخشی کیفی در دسترسی به خدمات و محتوای داخلی به میزان پنج برابر نسبت به خدمات محتوای خارجی، که در سند راهبردی جمهوری اسلامی در فضای مجازی وجود دارند، دولت پزشکیان باید به ایجاد محدودیت بیشتر بر روی ترافیک جهانی اینترنت، کاهش پهنای باند بین‌المللی و افزایش قیمت اینترنت جهانی ادامه دهند.
به بیان ساده‌تر، با توجه به تاکید‌های چندباره مسعود پزشکیان-رییس جمهور منتخب- در طول کارزارهای انتخابی او در مورد اجرایی کردن برنامه توسعه هفتم، ما در چهار سال آینده شاهد محدودیت و نظارت بیشتر بر شهروندان ایرانی خواهیم بود.
مهم‌ترین موارد مربوط به حقوق دیجیتال و حق دسترسی به اینترنت که در این قانون که نسخه نهایی آن در تیر ۱۴۰۳ ابلاغ شد، وجود دارد عبارت‌اند از:
سامانه سنجش سبک زندگی
این سامانه که با نام رسمی «سامانه رصد، پایش و سنجش مستمر شاخص‌های فرهنگ عمومی، سبک زندگی مردم مرجعیت رسانه‌ای و وضعیت ارتباطات کشور» معرفی شده است. جزییات ساز و کار این سامانه به این شکل است که وزارت ارشاد مسوول با همکاری صدا و سیما و مرکز آمار ایران مسوول ساخت این سامانه است که شورای عالی انقلاب فرهنگی بر فعالیت آنها نظارت می‌کند.
به بیان ساده این سامانه وظیفه دارد تا داده‌هایی که از دستگاه‌های اجرایی دولتی بجز نهادهایی که مستقیما زیر نظر رهبر هستند، را جمع آوری و ذخیره بکند.
هدف از ساخت چنین سیستمی جمع‌آوری تمام اطلاعات زندگی روزمره شهروندان توسط نهادهای دولتی مانند وزارت ارشاد، سازمان صدا و سیما، مرکز آمار و بخشی از شورای عالی انقلاب فرهنگی و نیز بخش خصوصی مانند اپلیکیشن‌های خدماتی مثل تاکسی اینترنتی، ارایه‌دهندگان خدمات پرداختی، مسیریاب‌ها و به طور کلی هر برنامه خصوصی که قابلیت ثبت اطلاعاتی از رفتار روزمره کاربران را دارد، است.
قرار است از داده گردآوری شده برای رصد، پایش، سنجش و آینده‌پژوهشی مستمر در زمینه «شاخص‌های فرهنگ عمومی، سبک زندگی مردم، مرجعیت رسانه‌ها و وضعیت ارتباطات کشور» و همچنین «رصد، پایش و سنجش مستمر شاخص‌های فرهنگ عمومی، سطح دینداری و سطح معنویت و اخلاق و سبک زندگی مردم با رویکرد اسلامی ایرانی و سنجش مستمر ارزش‌ها، گرایش‌ها و نهادهای فرهنگی و اجتماعی جامعه ایرانی» مورد استفاده قرار بگیرد.
توسعه شبکه ملی اطلاعات
توسعه شبکه ملی اطلاعات یکی از محوری‌ترین بند‌های این برنامه است که آن را می‌توان در سه دسته زیر طبقه بندی کرد.
تحقق اهداف سند راهبردی جمهوری اسلامی در فضای مجازی
این سند همزمان با هشتاد چهارمین جلسه شورای عالی فضای مجازی به ریاست ابراهیم رییسی در مرداد ۱۴۰۱ تصویب شد. مهم‌ترین هدف‌هایی که بر اساس این سند قرار است تا سال ۱۴۱۰ به آن برسد عبارت‌اند از:
۱. تکمیل و بروزرسانی شبکه ملی اطلاعات با اولویت ارایه خدمات پایه فضای مجازی (پیام‌رسان،موتور جست‌وجو، سیستم عامل و خدمات مراکز داده (دیتاسنتر)
۲. طراحی نظام فضای مجازی سالم، مفید و ایمن (صیانت از کودک و خانواده)
۳. طراحی نظام حکم‌رانی داده‌ها
۴. طراحی نظام قضایی فضای مجازی توسط قوه قضاییه
۵. طراحی نظام انتظامی فضای مجازی (با همکاری سپاه پاسداران و وزارت اطلاعات، پس از مصوبه کمیسیون عالی امنیت فضای مجازی)
تحقق اهداف سند طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات
طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات مهر ماه ۱۳۹۹ در شورای عالی فضای مجازی تصویب شد. در این سند وظیفه دستگاه‌های مختلف کشور برای راه‌اندازی کامل شبکه ملی اطلاعات تا افق ۱۴۰۴ خورشیدی پیش‌بینی شده است.
مهم‌ترین بند‌های این طرح که کامل کننده سند راهبردی جمهوری اسلامی در فضای مجازی هستند، عبارت‌اند از:
۱. تامین یک سیستم عامل داخلی امن تلفن همراه
۲. ایجاد مرورگر داخلی
۳. ایجاد رایانامه (ایمیل) داخلی
۴. ایجاد جویشگر(موتور جستجوی) داخلی
۵. تعرفه‌گذاری رقابتی در دسترسی به خدمات کاربردی و محتوای داخلی به میزان حداقل دو برابر و دسترسی به خدمات پایه کاربردی شبکه ملی اطلاعات به میزان حداقل سه برابر رقبای خارجی
۶. مزیت بخشی کیفی در دسترسی به خدمات و محتوای داخلی به میزان پنج برابر نسبت به خدمات محتوای خارجی
۷. ثبت هویت کاربران
وضعیت شبکه؛ بدون اختلال تا شب انتخابات
در طی یک ماه گذشته، یعنی از ۱۲ خرداد تا ۱۰ تیر ۱۴۰۳ وضعیت شبکه با اختلال شدید رو به رو نبود. اما با این وجود این وضعیت در روزهای نزدیک به انتخابات ریاست جمهوری تغییر کرد.
در شب ۷ تیر ۱۴۰۳ مصادف با شب قبل انتخابات ریاست‌جمهوری نمودارهای ابرآروان که وضعیت دیتاسنترهای ایران را گزارش می‌کنند و همچنین، نمودارهای سایت آیودا و کلودفلر وضعیت ارتباطات ایران را با اختلال‌های شدیدی نشان دادند.
این وضعیت تا جایی پیش رفت که ترافیک شرکت مخابرات ایران در شب ۸ تیر ۱۴۰۳ تا نزدیکی قطع کامل پیش رفت و در روز ۸ و ۹ تیر تقریبا به مدت ۷ ساعت مختل شد.
همچنین بررسی‌های میدانی فیلتربان نشان می‌دهد که در همین زمان، شبکه‌های همراه ایرانسل و رایتل مختل شده‌اند و دسترسی کاربران موبایل این اپراتور به برنامه‌های پیام‌رسان مثل واتس‌اپ و همچنین فیلترشکن‌ها با مشکل مواجه بود.
سایت شرق به نقل از منابع داخل ایران در شب ۸ تیر ۱۴۰۳ گزارش داده است که دسترسی به فیلترشکن‌ها در شب انتخابات مختل شده بود.
اطلاعاتی که کارشناسان فیلترشکن رایگان لنترن در اختیار فیلتربان گذاشته‌اند، نشان می‌دهد در ساعت‌های پایانی پنجشنبه ۷ تیر ماه شاهد افزایش ۳۵ درصدی ترافیک وی‌پی‌ان لنترن – نسبت به روز قبل از آن بودیم.
در همین زمان، رادار کلودفلر ترافیک شبکه ایران را منفی و رو به کاهش نشان می‌دهد. به عبارت دیگر، کاهش ترافیک ایران در کلودفلر با افزایش ترافیک استفاده از لنترن از نظر زمانی مطابقت دارد.
مسوول تیم بررسی شبکه لنترن دراین‌باره به فیلتربان می‌گوید:
«از آن‌جایی که بسیاری از ابزارهای دور زدن فیلترینگ از سرویس‌های کلودفلر – که مختل شده – استفاده می‌کنند، اختلال پیش‌آمده به این معناست که احتمالا بقیه فیلترشکن‌های مبتنی بر کلودفلر و پروتکل‌های آنها دچار اختلال شده و کاربران به ناچار از لنترن استفاده کرده‌اند. به همین دلیل ترافیک مذکور افزایش پیدا کرده است.»
