داده‌های پروژه «شناسایی و بررسی قطع اینترنت» یا آیودا که وضعیت اختلال اینترنت را در سراسر جهان بررسی می‌کند، نشان می‌دهد که در فاصله ۱۰ مرداد تا ۹ شهریور ۱۴۰۲ حدود ۲۰ استان ایران با اختلالات گوناگونی مواجه شده‌اند. همچنین در این بازه زمانی مذاکراتی بین فعالان حوزه فناوری و مسوولان وزارت ارتباطات درباره کیفیت شبکه برقرار بود.
در روز ۲۵ تیر ۱۴۰۲ انجمن تجارت الکترونیک تهران گزارشی با عنوان «کیفیت اینترنت در ایران» منتشر کرد که یک نامه سرگشاده به ابراهیم رییسی، رییس‌جمهوری ایران نیز به آن ضمیمه شده بود. این گزارش، وضعیت اینترنت ایران را «بحرانی» توصیف کرده بود.
یک منبع نزدیک به انجمن تجارت الکترونیک تهران به فیلتربان گفت، این گزارش حاصل همکاری همه اعضای انجمن تجارت الکترونیک است؛ یک سازمان دربرگیرنده انجمن تجارت الکترونیک تهران و تعدادی دیگر از انجمن‌های حوزه فناوری.
انجمن تجارت الکترونیک تهران در سال ۱۳۹۸ با همراهی گروهی از شرکت‌های بزرگ حوزه فناوری در ایران تشکیل شد. این انجمن در حال حاضر بیش از ۴۰ عضو دارد؛ شامل شرکت‌های اسنپ، ابرآروان، علی‌بابا،دیجی‌کالا و فیلیمو.
گزارش انجمن تجارت الکترونیک شامل سه بخش‌بندی اصلی است: اختلال شبکه، سانسور و سرعت. سنجش اختلال اینترنت بر پایه ابزارهای سنجش شبکه مثل «اونی» و «ابر آروان» صورت گرفته است. داده‌های مربوط به سانسور از «ابر آروان»، «رادار»، گزارش «خانه آزادی»، Similar web و Surf Shark صورت گرفته است. همچنین داده‌های مرتبط با سرعت اینترنت از «کلودفلر»، Meter.net و دو شرکت بزرگ ارتباطات ثابت (FCP) در ایران برداشت شده است.
ما در فیلتربان این گزارش را بررسی کرده و آن را سرشار از اطلاعات فنی قابل استناد و با جزییات ارزیابی می‌کنیم. این گزارش نشان‌دهنده اطلاعات فنی بالا و توانایی‌های قابل توجه تهیه‌کنندگان گزارش است. چنان‌چه قابل پیش‌بینی است، مسوولان ایرانی از این گزارش استقبال نکردند.
در تاریخ ۵ مرداد ۱۴۰۲ محمد جعفرپور، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت در جلسه بررسی این گزارش گفت: «این گزارش نادرست است. ۵۰ درصد اتلاف بسته (پکت‌لاس) در شبکه به معنای این است که هیچ ارتباطی برقرار نیست که چنین گزاره‌ای نادرست است.»
این‌طور که یک منبع نزدیک به انجمن تجارت الکترونیک به فیلتربان می‌گوید، بعد از چند دوره برگزاری جلسات و انجام مذاکرات، در کنار ارایه مستندات و مدارک ، برخی از اختلال‌ها رفع شدند.
در روز پنجم شهریور ۱۴۰۲، پویا پیرحسین‌لو، مدیرعامل شرکت ابرآروان که از مشارکت‌کنندگان در تهیه گزارش مذکور بود، در شبکه اجتماعی توییتر نوشت: «تصویر باز شدن HTTP/3 از دوشنبه (۳۰ مرداد – ۲۱ آگوست) با اعمال تغییرات در پالیسی‌های فیلترینگ.»
پروتکل HTTP/3 آخرین نسخه از پروتکل HTTP است که به مرورگرهای اینترنت و سرورها امکان تعامل می‌دهد. این پروتکل شیوه تبادل داده را تغییر داده، آن را سریع‌تر و بی‌دردسرتر از قبل امکان‌پذیر می‌کند.
جامعه فناوری ایران یک سال در تلاش بود تا بخش‌های حاکمیتی دولت رییسی را درباره چالش‌هایی که با آنها در فضای دیجیتال ایران دست و پنجه نرم می‌کنند، قانع کنند.
هرچند بخشی از این درخواست‌ها – به خصوص آنهایی که در حوزه فضای کسب و کار بودند- برآورده شده، بیشتر کاربران ایرانی از دسترسی آزاد و رایگان به اطلاعات و خدمات محروم مانده‌اند. همان‌طور که گزارش انجمن تجارت الکترونیک نشان می‌دهد، اینترنت ایران همچنان با اختلال و سانسور روبروست که حقوق و منافع شهروندان را نادیده می گیرد.
قطع برق تابستانی چطور دسترسی به اینترنت در ایران را تحت الشعاع قرار داد
ایران سالهاست با مشکل قطعی برق – به خصوص در طول تابستان- روبروست که باعث قطع دسترسی به الکتریسیته در بخش‌های مختلفی از کشور می‌شود. قطعی مداوم برق فارغ از مختل کردن زندگی روزمره بسیاری از ایرانیان، دسترسی آنها به اینترنت را نیز با چالش مواجه می‌کند.
محمد مظفری، مدیر بخش فنی شرکت ایران‌سرور در یک پست توییتری توضیح می‌دهد چطور قطعی‌های برق تابستانی در دسترسی به اینترنت در ایران تاثیر می‌گذارند.
به گفته او وقتی سطح فرکانس برق شهری افت می‌کند، تجهیزات دیتاسنترها که خدمات اینترنت را ارایه می‌کنند، دچار اختلال می‌شوند.
او در تاریخ ۱۵ مرداد ۱۴۰۲ گزارش می‌دهد که چند دیتاسنتر در تهران با قطعی برق مواجه شده‌اند که این موضوع قطعی اینترنت در پایتخت ایران را در پی داشته است.
اختلال اینترنت سراسری در ایران؛ همزمان با روز خبرنگار
هفدهم مرداد، همزمان با روز خبرنگار در ایران بخش‌های زیادی از کشور با اختلال اینترنت شدید مواجه بودند که کم‌وبیش برای یک ساعت به درازا کشید. این اختلال در روز ۱۷ مرداد ساعت ۴ بعدازظهر به وقت محلی (۱۲:۳۰ به وقت گرینویچ) رخ داد که در نتیجه آن، دسترسی به اطلاعات و خدمات برای خبرنگاران و شهروندان با دشواری مواجه شد.
در روز هفدهم مرداد یک دیتاسنتر مرتبط با شرکت ارتباطات زیرساخت در تبریز (استان آذربایجان شرقی) حدود ساعت ۴ عصر به وقت محلی با اختلال مواجه شد. این اختلال را محمد مظفری، مدیر بخش فنی شرکت ایران سرور گزارش داد.
سونیتا سراب‌پور، خبرنگاری که درباره مشکلات اینترنت در ایران گزارش می‌دهد، از چند کارشناس فنی در توییتر نقل کرده که، قطعی اینترنت بعد از گذشت یک ساعت هنوز برطرف نشده ، بلکه به شکل دیگری از اختلال بدل شده است.
او توضیح می‌دهد که، به دلیل وجود یک مشکل در سوییچ تبادل ترافیک، وضعیت شبکه تحت تاثیر قرار گرفته است.
براساس داده‌های آیودا، ما در همین روز و ساعت، شاهد اختلال شدید اینترنت در این مناطق هستیم: اردبیل ، زنجان، کردستان، کرمانشاه، ایلام، هرمزگان، گلستان.
واتیکان اسلامی در ایران: اختلال نامعلوم
استان قم، مرکز مذهبی شیعه در ایران، حدفاصل ۳۱ مرداد تا ۸ شهریور با اختلال شدید مواجه بود.
اینترنت استان قم در روزهای ۵ و ۶ شهریور برای دو روز پیاپی به طور کامل قطع شد. در این رابطه هیچ پیام یا واکنشی از سوی مقامات یا کاربران منطقه مخابره نشده است.
نیمی از ماه، بدون اینترنت
بسیاری از استان‌های ایران بخش زیادی از فاصله زمانی ۱۰ مرداد تا ۹ شهریور را با اختلال مواجه بودند. این استان‌ها به قرار زیر هستند:
استان سمنان از یکم تا ۹ شهریور با اختلال شدید مواجه بود. براساس داده‌های آیودا (نمودار زیر)، از شب ۵ شهریور تا بامداد روز بعد استان سمنان با اختلال نزدیک به قطعی کامل مواجه بود.
استان البرز در فاصله ۱۰ مرداد تا ۹ شهریور یکی از پراختلال‌ترین ارتباطات اینترنتی ایران را تجربه کرد. براساس آن‌چه در نمودار زیر قابل دیدن است، یک الگوی تکرار شونده از قطعی، هر شب بین ساعت ۳ تا ۹ بامداد به وقت محلی (۱۱:۳۰ شب تا ۵:۳۰ بامداد به وقت گرینویچ) دیده می‌شود. آن‌چه پیش آمده، مشابه اختلالی است که ماه گذشته نیز در همین منطقه وجود داشته است.
استان‌های دیگری که در ادامه به آنها اشاره می‌شود، در بازه زمانی ۱۰ مرداد تا ۹ شهریور ۱۴۰۲ اختلال را تجربه کردند که هرچند هربار تنها چند ساعت به درازا کشید، اما زندگی روزمره شهروندان آن منطقه را دچار دشواری کرد.
استان‌هایی که این اختلال را تجربه کردند، عبارتند از: خراسان جنوبی، بوشهر، یزد، اردبیل و ایلام.
استان سیستان و بلوچستان که از جمعه خونین زاهدان به بعد (۸ مهر ۱۴۰۲) هر جمعه صبح با اختلال نزدیک به قطعی کامل اینترنت مواجه شده، در فاصله مرداد و شهریور – پس از چند هفته نبود اختلال- دوباره با مشکل ارتباطاتی مذکور مواجه شد.
در هفته منتهی به ۹ شهریور ۱۴۰۲ اینترنت زاهدان چندین بار با اختلال مواجه شد.
براساس خبر رسانه ایران اینترنشنال اینترنت منطقه بعد از سخنرانی مولوی عبدالحمید اسماعیل‌زهی، رهبر معنوی مسلمانان سنی‌مذهب ایران در مسجد بزرگ زاهدان قطع شد. مولوی عبدالحمید در این سخنرانی، حکومت جمهوری اسلامی را به چالش کشیده بود.
همچنین بی‌بی‌سی فارسی خبر داده که در همان روز راهپیمایی‌های اعتراضی در شهرهای دیگری از استان سیستان و بلوچستان در جریان بوده است.
خلاصه وضعیت مناطق دیگری که با اختلال اینترنت مواجه بودند
بنا به آمار آیودا، در فاصله ۱۰ مرداد تا ۹ شهریور استان‌های متعددی اختلال نزدیک به قطعی کامل را تجربه کردند.
برخی از این استان‌ها مثل کردستان، ایلام و کرمانشاه، محل‌های برگزاری تظاهرات بوده‌اند و برای چندین ماه با اختلال مواجه شده‌اند.
در روز ۲۶ مرداد، استان‌های ذکر شده در بالا و خراسان جنوبی برای یک روز کامل تقریبا هیچ دسترسی به اینترنت نداشتند.
در روز یکم شهریور، کردستان و کرمانشاه با اختلال شدید اینترنت مواجه شدند که مقامات درباره آن توضیحی ارایه نکردند. در روز ۵ شهریور نیز استان‌های قزوین، مازندران و همدان از ساعت ۱:۳۰ بامداد به وقت محلی برای حدود دو ساعت با اختلال نزدیک به قطعی کامل مواجه شدند.
در روز ۱۱ مرداد استان گلستان در تمام روز تقریبا هیچ اتصال اینترنتی نداشت. این اختلال‌ها زندگی و حقوق میلیون‌ها نفر از شهروندانی را که برای ارتباطات، دریافت اطلاعات و خدمات به اینترنت وابسته هستند، با چالش مواجه کرد.
به طور کلی، در فاصله ۱۰ مرداد تا ۹ شهریور ۱۴۰۲ با وجود انکار مقامات، دسترسی به اینترنت در ایران وضعیت وخیمی را تجربه کرد. انجمن تجارت الکترونیک در تنظیم گزارشش به داده‌های منابعی در خارج از ایران استناد کرده بود که مقامات جمهوری اسلامی همیشه آنها را نادیده می‌گیرند. گزارش انجمن تجارت الکترونیک تایید کرد که گزارش فعالان و سایت‌هایی که وضعیت اینترنت را مرور و ثبت می‌کنند، قابل استناد و معتبر است.