چندی پیش انجمن تجارت الکترونیک، با بررسی نحوه فیلترینگ، اختلال‌ها و سرعت اینترنت، گزارشی تحلیلی از وضعیت اینترنت در ایران منتشر کرد که نشان می‌دهد چطور سانسور و سیاست‌های حکومتی دلیل اصلی کندی اینترنت در ایران است.
مسئولان حوزه ارتباطات در ایران اما این گزارش را «کم‌لطفی»، «بی‌انصافی» و اشتباه می‌دانند و آن را «ناشی از جو روانی بعد از فیلترینگ اینستاگرام» یا در دسترس نبودن سرویس گوگل‌پلی در ایران عنوان می‌کنند. این در حالی است که، اینترنت در ایران به گواه داده‌های سایت‌های متعدد و معتبر بررسی‌کننده وضعیت اینترنت در جهان، با اختلال شدید روبروست و این اختلال‌ها حتی در مواردی از یک الگوی مشخص و تکراری پیروی می‌کنند. به جز این، در داخل حکومت نیز رییس‌جمهور ایران که اوایل تیرماه کارگروهی متشکل از مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات را مامور بررسی دلیل «کندی اینترنت» کرده بود، ماموریت این کارگروه را پس از حدود یک ماه فعالیت، تمدید کرد؛ نشانه‌ای از وجود یک مشکل دنباله‌دار در اتصال به اینترنت که نیاز به بررسی بیشتر این کارگروه دارد.
در این گزارش ادعاهای مقامات دولتی ایران درباره وضعیت اینترنت را بررسی و آن را با واقعیت‌های قابل‌سنجش دربره وضعیت اینترنت مقایسه می‌کنیم.
ادعاهای دولت: وی‌پی‌ان، فیلترینگ و جو روانی باعث «احساس اختلال» است
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات ایران روز ۴ مرداد ۱۴۰۲ در حاشیه جلسه هیات‌دولت گزارش انجمن تجارت الکترونیک ایران درباره وضعیت اینترنت را «کم انصافی و بی‌انصافی» دانست و گفت در جلسه‌ای مشترک، خود انجمن نیز به این اشتباه اذعان کرده‌اند.
یک روز بعد، محمد جعفرپور، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت و معاون زارع‌پور، آن‌چه در گزارش سازمان تجارت الکترونیک اختلال نامیده شده را حاصل «یک جو روانی» دانست که بعد از فیلترینگ اتفاق افتاده است و «چون مردم برایشان موضوع فیلترینگ این شبکه بعد از سال‌ها سخت بوده، نتوانسته‌اند آن را بپذیرند.»
زارع‌پور و معاونانش پیش‌تر هم در اظهارنظرهای مشابهی، فیلترینگ گوگل‌پلی را دلیل شکایت مردم از کندی اینترنت دانسته بودند. آنها مدعی اند که گرچه با وضع موجود مخالفند اما چون دولت در کمیته فیلترینگ قدرت تاثیرگذاری کمی دارد، نمی‌توانند آن‌چه رخ داده را تغییر دهند، هرچند امیدوار هستند سیاست‌های فیلترینگ تغییر کند.
پنهان کردن آمار و جلسات کارگروه از نگاه عمومی
با وجود ادعاهای دولت مبنی بر وجود اختلال‌های جزیی در اینترنت و نسبت دادن وضعیت فعلی به «جو روانی کاربران» گزارش‌های متعددی از سازمان‌های بازبینی‌کننده وضعیت اینترنت وجود دارد که، شرایط وخیم اینترنت را تایید می‌کند. نبود گزارش شفاف از آن‌چه در نشست‌های بررسی دلیل کندی اینترنت گذشته و همچنین محرمانه اعلام شدن آمار پهنای باند در کنار بسته شدن سایت مرکز تبادل ترافیک تهران که آمارهای وضعیت اینترنت را روایت می‌کردند، از دیگر مسایلی است که بر وجود کندی و اختلال در اینترنت ایران و تلاش مداوم وزارت ارتباطات بر لاپوشانی این کاستی دامن می‌زند. آمار پهنای باند اینترنت از ابتدای دولت رییسی و بعد از آغاز وزارت عیسی زارع‌پور بر وزارتخانه ارتباطات اعلام نشده است. این در حالی است که در زمان وزارت محمد جواد آذری جهرمی در وزارت ارتباطات هر چند از کاهش ظرفیت پهنای باند خارجی برای کنترل ترافیک خارجی و کاهش عمدی کیفییت این ترافیک استفاده میشد اما دست کم آمار آن به صورت عمومی اعلام میشد و یک مساله پنهانی نبود.
گاف‌های وزیر وجود اختلال را تایید می‌کند
هرچند در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های عمومی، بدنه وزارت ارتباطات وجود اختلال در اینترنت را پنهان کرده و به جای آن آمارهایی از پیشرفت زیرساخت و توسعه شبکه فیبرنوری ارایه میدهند اما با دقت به صحبت‌های زارع‌پور، می‌توان گاف‌هایی را دید که آنها نیز به وجود اختلال یا دست‌کم «سرعت کم» در اینترنت اشاره دارند.
به عنوان نمونه، وزیر ارتباطات دی‌ماه ۱۴۰۱ در یک مصاحبه تاکید کرد که، مردم برای تجربه بهتر اینترنت فیلترشکن‌هایشان را خاموش کنند و از اینترانت داخلی استفاده کنند که سرعت بهتری دارد. همین مقایسه تایید کننده این ایده است که، اینترانت شرایط دسترسی بهتری نسبت به اینترنت دارد، تایید‌کننده اختلال اینترنت و وجود لیست سفید و خاکستری است که در گزارش انجمن تجارت الکترونیک نیز به آن اشاره شده بود. در این گزارش آمده است که به جز لیست سایت‌های تایید شده توسط وزارت ارتباطات (لیست سفید) بقیه سایت‌ها (لیست خاکستری) به طور پیش‌فرض با ترافیک مختل شده مواجه می‌شوند.