روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی و فناوری ریاست جمهوری گفته اولین نسخه رسمی اینترنت طبقاتی تا دو ماه دیگر در دسترس شرکت‌های دانش‌بنیان قرار خواهد گرفت.
پیش از این ما شاهد نسخه دیگری از این نوع دسترسی بودیم که از آن با عنوان اینترنت خبرنگاری یا بدون سانسور یاد می‌شد که با روی کار آدم دولت ابراهیم رییسی قطع شد.
او در اولین نشست مطبوعاتی خود که ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ انجام شد، گفت: «یکی از پیشنهادهنده‌های ارائه اینترنت ویژه بودیم قرار است اینترنت ویژه یا اینترنت حرفه‌ای در مراکز خاص مثلا منطقه ویژه پیام یا مراکز نوآوری در اختیار این افراد قرار بگیرد.» دهقانی فیروزآبادی اضافه کرد: «امیدواریم کمتر از دوماه آینده این پروژه انجام شود.»
«اینترنت حرفه‌ای دانش‌بنیان‌ها» که دهقانی معرفی کرده، بخشی از پروژه‌ی فیلترینگ غیرهمسان و اینترنت طبقاتی؛ اما با نامی تازه است. در این طرح، دسترسی ویژه به اینترنت قرار است در یک سری «مراکز خاص» در اختیار برخی افراد قرار بگیرد؛ درست همانطور که در تعریف طبقاتی‌کردن دسترسی به اینترنت می‌گنجد. به عبارت دیگر، حاکمیت تحت چنین عناوینی، «سلسلسه مراتب دسترسی» به اینترنت را تعیین می‌کند و می‌گوید، چه اشخاصی به چه بخشی از اینترنت، چقدر دسترسی داشته باشند.
یک سیاست کلان؛ در حال آزمایش
اینترنت طبقاتی که دسترسی شهروندان به اینترنت را براساس موقعیت اجتماعی آنها تعیین می‌کند، یکی از بخش‌های سیاست‌های طرح کلان و معماری شبکه ملی اطلاعات است. با این حساب، هر دولتی که سرکار بیاید، مکلف به پیش‌برد اهداف آن است.
این طرح پیش‌تر با نامهایی مثل وی‌پی‌ان قانونی، فیلترینگ غیرهمسان، اینترنت بدون سانسور و یا اینترنت خبرنگاری هم معرفی شده بود.
در چنین طرحی، هر شخص باید برای دسترسی به اینترنت احراز هویت شده و اطلاعاتش در یک بانک ثبت شود. بعد از این اپراتور تعیین می‌کند که شخص بنا به سن، شغل و موقعیت اجتماعی‌اش به چه بخش‌هایی از اینترنت دسترسی داشته باشد. قرار است برای شهروندان عادی، این دسترسی با ارایه ابزاری به اسم «وی‌پی‌ان قانونی» در سطح وسیع‌تر مهیا شود.
در این روش، انواع فیلترشکن، همانطور که در طرح صیانت آمده است، غیرقانونی می‌شود، کاربر پس از احراز هویت باید با استفاده از وی‌پی‌انی که حکومت تحت عنوان وی‌پی‌ان قانونی به او ارایه می‌کند به محتوای مورد نظر خود دسترسی داشته باشد.
هرچند این وی‌پی‌ان قانونی در سطح وسیع منتشر نشده اما نشانه‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد اینترنت طبقاتی همین الان هم در سطوح کوچک‌تری در حال اجراست: سرویس‌هایی مثل رادار بازی (سایت مخصوص گیمرها که پینگ بازی در آن کمتر است) و اینترنت ویژه برنامه‌نویس‌ها پیش‌تر معرفی و اجرا شده است؛ برنامه‌ای که هم می‌توان اجرای این فرایند را در آن آزمایش کرد، هم با توجه به بزرگ بودن تعداد برنامه‌نویس‌ها و گیمرها،راضی نگه داشتن آنها می‌تواند در موافقان بیشتری را به اجرای طبقاتی کردن اینترنت اضافه کند.
تغییر نام طرح؛ کادوپیچ کردن یک محدودیت
تغییر نام یکی از روش‌های حکومت برای انحراف افکار عمومی نسبت به یک قانون یا گمراه‌کردن آنها از این موضوع است. با این روش، برخی از شهروندان که در جریان تغییر اسامی نیستند، تصور می‌کنند که طرح قبلی کنار گذاشته شده است. با این روش، حساسیت‌ها نسبت به این موضوع کمتر می‌شود و اجرای آن راحت‌تر است.
در مورد اینترنت طبقاتی، این فرایند با نامهایی مثل وی‌پی‌ان قانونی و فیلترینگ غیرهمسان توسط حکومت معرفی شده و توجیه راه‌اندازی آن، دور زدن تحریم‌های اینترنتی علیه ایران است. معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری هم همان طرح را این‌بار با نام «اینترنت حرفه‌ای» معرفی کرده که مخصوص «تیم‌های دانش‌بنیانی» است. توجیه او این است که با اجرای چنین طرحی، اینترنت پرسرعت و با کیفیت در اختیار این قشری قرار می‌گیرد که به آن نیاز دارند.
به عنوان نمونه از اجرای این تاکتیک تغییر نام می‌توان به طرح صیانت اشاره کرد. نام این طرح در آغاز «طرح ساماندهی پیام‌رسان‌های اجتماعی» بود. بعدتر به نام‌های دیگری مثل طرح حمایت از حقوق کاربران در فضای مجازی و طرح تنظیم‌گری فضای مجازی تغییر کرد. نام این طرح‌ها معمولا با این توجیه که بندهایی از قوانین تغییر کرده، عوض می‌شود. با چنین کاری، پیگیری روند تحول یک قانون نیز برای بسیاری دشوارتر خواهد شد.