اعمال محدودیت و کنترل بر فضای مجازی در ایران روزبه‌روز بیشتر می‌شود و نهادهای مختلف امنیتی از پلیس فتا تا دستگاه‌های اطلاعاتی، هر روز دایره اعمال مجاز بدون پیگرد قضایی را تنگتر میکنند. در سه ماه نخست سال ۲۰۲۱ میلادی، چندین اتفاق مهم در حوزه دسترسی به شبکه جهانی اینترنت افتاد و چندین مقام بلند پایه ایران در سخنرانیهای جداگانه خود، نسبت به «ولنگاری فضای مجازی» هشدار دادند.
در بهمن ماه اپلیکیشن پیام‌رسان سیگنال که در یک سال اخیر به دلیل امنیت بالای آن محبوبیت میان کاربران پیدا کرده بود فیلتر شد. اعلام سیاست جدید واتس‌اپ درباره به اشتراک گذاشتن اطلاعات کاربران با فیسبوک باعث موج مهاجرت گسترده به سیگنال و تلگرام در سرتاسر جهان شد. اما ده روز پیش از این اتفاق اپ استورها و فروشگاه‌های آنلاین در ایران با دستور کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه مجبور به حذف اپلیکیشن سیگنال شدند تا کاربران امکان دانلود آن را نداشته باشند.
از طرف دیگر، آیت‌الله علی خامنه‌ای در سخنرانی روز اول فروردین، در تشریح سیاست‌های کلی جمهوری اسلامی گفت فضای مجازی کشور «یک جورایی ول» است و خواستار مدیریت آن شد. او با طرح این ادعا که دستگاه‌های جاسوسی آمریکا و اسرائیل قصد دارند از طریق فضای مجازی و «شیوه‌های روانی مشارکت مردم را در انتخابات کاهش دهند» گفت نباید «فضا را در اختیار دشمن قرار دهیم». دو روز پس از آن حسین سلامی، فرمانده سپاه در نامهای به آیت‌الله خامنه‌ای وعده داد که فضای مجازی را از آنچه که «ولنگاری» خوانده است رها کند.
وضعیت دسترسی به شبکه جهانی اینترنت و آینده آن، حال به یک نگرانی بزرگ میان کاربران ایرانی و همچنین فعالان این حوزه تبدیل شده است. جرم‌انگاری فعالیت‌های مختلف در فضای مجازی، هر روز شمار بیشتری از افراد را راهی بازداشتگاهها و اتاقهای بازجویی میکند و همزمان با آن، سرمایهگذاری عظیمی برای قطع شبکه جهانی اینترنت به روی مردم ایران انجام شده است.
گزارشی که در ادامه میخوانید، شماری از برخوردهای پلیسی – قضایی با افراد به سبب عملکردشان در فضای مجازی در سهماه نخست سال ۲۰۲۱ میلادی است.
دی و بهمن
۱۸ دی ماه دادگاه تجدیدنظر استان اصفهان محکومیت یک سال حبس زهرا ناظوری، همسر عبدالرسول مرتضوی، جانباز جنگ ایران وعراق و زندانی سیاسی را که پیش از این توسط شعبه اول دادگاه انقلاب این شهر صادر شده بود، عینا تایید کرد. در حکم صادره توسط دادگاه انقلاب اصفهان گفته شده که این حکم بر اساس مواردی ازجمله گزارش پلیس اطلاعات و امنیتی عمومی استان اصفهان، مستندات مکشوفه از تلفن همراه متعلق به وی، و تهیه و انتشار کلیپ‌های ضد نظام در فضای مجازی صادر شده است.
در روزهای پایانی دی ماه، سرهنگ داود معظمی گودرزی رئیس پلیس فتا تهران از دستگیری گردانندگان یک کانال تلگرامی فروش محصولات بهداشتی در فضای مجازی خبر داد و گفت: «در پی رصد و گشت‌زنی‌های مستمر فضای مجازی توسط کارشناسان پلیس فتا تهران ، کانال فروش محصولات بهداشتی از جمله ماسک و… در شبکه اجتماعی تلگرام مشاهده شد که برای فروش محصولات خود اقدام به تبلیغات غیراخلاقی می‌کرد». گردانندگان این کانال تلگرامی با ۹ هزار عضو، پس از شناسایی دستگیر و در اختیار پلیس قرار گرفتند.
۶ بهمن، سرهنگ احسان آنقی، رئیس پلیس فتا استان مرکزی اعلام کرد که عامل «تشویش اذهان عمومی» علیه یکی از مدیران کارخانه‌های بزرگ اراک دستگیر شده است. او در تشریح این خبر گفت: «در پی شکایت مدیران یکی از کارخانه‌های بزرگ استان، در خصوص انتشار مطالبی خلاف واقع و متشنج کردن فضای کارگری کارخانه در فضای مجازی، کارشناسان پلیس به بررسی موضوع پرداختند و فرد متهم را دستگیر کردند.» او همچنین گفت که رایانه و تجهیزات رایانهای او نیز توقیف شده است. هرچند که پلیس فتا در مورد هویت این فرد اطلاعرسانی نکرده اما به نظر میرسد فرد دستگیر شده از کارگران این کارخانه بوده است.
۱۰ بهمن، فرمانده انتظامی گنبد کاووس اعلام کرد فردی در این شهرستان به دلیل انتشار تصاویر مدلینگ لباس در فضای مجازی، دستگیر شده است. به گفته پلیس تصاویر منتشر شده در این صفحه «غیراخلاقی و مروج بی بند و باری» بوده است.
۱۲بهمن، حسین قشقایی، شهروند ساکن تهران توسط شعبه ۲۸ دادگاه انقلاب تهران به ۳ سال حبس تعزیری محکوم شد. او اردیبهشت سال گذشته نیز در پرونده‌ای دیگر توسط شعبه ۱ دادگاه انقلاب ساوه به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس تعلیقی و به اتهام «نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی و توهین به مقامات و مامورین» به پرداخت ۴ میلیون تومان جزای نقدی محکوم شده بود. حسین قشقایی در تاریخ ۲۹ آبان ماه ۹۷ به دلیل فعالیت در فضای مجازی توسط نیروهای وزارت اطلاعات بازداشت و ۱۰ روز بعد با تودیع قرار وثیقه ۱۰۰ میلیون تومانی به صورت موقت و تا پایان مراحل دادرسی آزاد شد. او مجددا در تاریخ ۲ بهمن‌ماه ۹۸ توسط ماموران اداره اطلاعات ساوه بازداشت و یک روز بعد آزاد شد.
۱۴ بهمن، سرهنگ یوسف شاکری، رئیس پلیس فتا استان خراسان شمالی اعلام کرد که فرد عامل «تشویش اذهان عمومی در فضای مجازی» شناسایی و دستگیر شده است. او اظهار داشت: در پی ارجاع چند فقره پرونده از دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان اسفراین، مبنی بر انتشار مطالبی خلاف واقع و تشویش اذهان عمومی در یک صفحه خبری اینستاگرامی، با اقدامات فنی و تخصصی عاملان انتشار اکاذیب در شبکه اجتماعی که یک مرد و یک زن اهل و ساکن شهرستان اسفراین بودند شناسایی، با هماهنگی مقام قضایی دستگیر شدند.
در ۱۸ بهمن‌ماه، رئیس پلیس فتا استان خراسان جنوبی از شناسایی و دستگیری فردی که در فضای مجازی با «اهداف غیر اخلاقی» به تبلیغ ماساژ می‌پرداخت، خبر داد. رئیس پلیس فتا خراسان جنوبی در تشریح این خبر گفت: کارشناسان پلیس فتا طی رصد و بررسی فضای مجازی صفحه‌ی اینستاگرام پسر جوانی را مشاهده کردند که اقدام به تبلیغ ماساژ با عنوان «ماساژ برای خانم‌ها» می‌کرد.
۲۳ بهمن، علیرضا نوری، شاعر، نویسنده و عضو کانون نویسندگان ایران توسط پلیس اطلاعات و امنیت همدان در منزل شخصی خود بازداشت و به زندان منتقل شد. پرونده علیرضا نوری در مهر ۱۳۹۵ گشوده شد و در خرداد سال ۱۳۹۶ به اتهام «توهین به مقدسات» توسط شعبه ۱۰۴ دادگاه کیفری دو همدان محاکمه و به دو سال زندان محکوم شد. بنابراعلام دادگاه، این نویسنده «از طریق نوشتن اشعار موهن در فضای مجازی» به مقدسات توهین کرده است.
در روز ۲۷ بهمن به گزارش کمپین فعالین بلوچ ، عبدالغفور قادری اهل شهرستان چابهار توسط نیروهای امنیتی بازداشت شد. یک منبع مطلع در این خصوص گفت: «به دنبال بازداشت آقای قادری که از طریق پیگیری حساب کاربری اینستاگرامش صورت گرفته، وی از چابهار به زاهدان منتقل شده است». بر اساس این گزارش، بازداشت این فرد به دلیل «حمایت از گروه‌های مخالف نظام» و با اتهاماتی چون «تبلیغ علیه نظام و اخلال در نظم عمومی» صورت گرفته است.
۲۹ بهمن، فرمانده انتظامی شهرستان پردیس از شناسایی و بازداشت تعدادی شهروند در این شهرستان به دلیل آنچه «انتشار تصاویر غیراخلاقی» در فضای مجازی خواند، خبر داد.
اسفند
۶ اسفند سرهنگ «ابراهیم پرسا» رئیس پلیس فتا استان گلستان، اظهار کرد یک شبکه مروج «ناهنجاری‌های اخلاقی» در فضای مجازی مسدود شده و گرداننده آن نیز دستگیر شده است. او در تشریح این خبر گفت که این صفحه اقدام به انتشار اعمال منافی عفت و اشاعه فساد و فحشاء می‌کرد.
در این روز همچنین رئیس پلیس فتا اردبیل از شناسایی و دستگیری ۷۳ نفر از گردانندگان سایت‌های قمار آنلاین با گردش مالی ۷۴ میلیارد ریال در سطح استان و شهرستان‌های تابعه طی۱۱ ماهه سال ۱۳۹۹ خبر داد.او گفت: «با اجرای طرح پاک‌سازی فضای مجازی، برای برخورد منسجم با سایت‌های قمار و ارائه‌دهندگان خدمات در این گونه سایت‌ها و در جهت جلوگیری از فعالیت اخلال‌گران نظام اقتصادی و همچنین پول‌شویی، قوانین حاکم بر جامعه، قماربازی را به هر نحو حتی در فضای مجازی را جرم و حرام دانسته و طراحی و راه‌اندازی سایت‌های قمار اینترنتی را همچون دایر کردن مکانی جهت قمار می‌داند که مشمول ماده ۷۰۸ قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات حکومتی) می‌شود. همچنین اجاره کارت‌های بانکی به سایت‌های قمار را نیز به دلیل تسهیل وقوع جرم مصداق معاونت در جرم دانسته می‌شود.»
۱۲ اسفند، پلیس فتا استان گیلان اظهار کرد : فردی که در شبکه اجتماعی اینستاگرام اقدام به بارگذاری و انتشار تصاویر مبتذل و محتوا علیه عفت واخلاق عمومی، تحت عنوان مدلینگ می‌کرد، دستگیر شده است.
۱۳ اسفند، طبق اعلام رئیس پلیس فتا استان خراسان شمالی، عامل تشویش اذهان عمومی معدن آلبلاغ در فضای مجازی توسط پلیس دستگیر شد. به گفته رئیس پلیس فتای این استان فردی که در فضای مجازی اقدام به تشویش اذهان عمومی و نیز دعوت از افراد برای اخلال در نظم عمومی در خصوص برداشت‌های غیرمجاز از معدنی در این استان می‌کرد پس از هماهنگی با مقام قضائی توسط نیروهای امنیتی این استان دستگیر شد.
۱۴ اسفند، زارع معاون دادستان قم اظهار کرد: فردی که تصاویری از غسالخانه آرامستان بهشت معصومه قم را بدون مجوز منتشر کرده بود دستگیر و پرونده او به قوه قضائیه ارجاع داده شد. پیشتر فیلمی در فضای مجازی منتشر شده بود که در آن فردی از غسالخانه بهشت معصومه قم تصاویری منتشر کرده و ادعا می‌کرد که تمام اجساد این غسالخانه متوفیان کرونا هستند وضعیت بسیار اسف‌بارتر از آن چیزی است که مسئولان میگویند.
۱۹ اسفند، میلاد حاتم آبادی فراهانی از سردسته های باند قمار و شرطبندی که در اینستاگرام با نام میلاد حاتمی شناخته می شد، در مرز بازرگان به پلیس ایران تحویل داده شد. میلاد حاتمی که با همسر و دختر خردسالش در استانبول زندگی می کرد، در حساب کاربری خود در اینستاگرام، بیش از چهار میلیون دنبال‌کننده داشت.هادی شیرزاد رئیس پلیس امنیت بین‌الملل ناجا، اعلام کرد: «این فرد متهمی است که تحت تعقیب پلیس بین الملل ایران قرار گرفت و با صدور اعلان قرمز برای او، پس از ردیابی و شناسایی در ترکیه دستگیر شد و تحویل مقامات قضایی قرار گرفته است».
۲۰ اسفند، عاملان تولید یک موزیک ویدیوی طنز به دلیل تولید «محتوای ضد‌فرهنگی» در اینستاگرام دستگیر شدند. به گفته پلیس، سازندگان این موزیک ویدیو با دستمایه قرار دادن موزیک ویدیو خواننده خارج‌نشین، اقدام به تولید آن با لهجه یزدی کرده بودند. طبق اعلام پلیس، سازندگان کلیپ و مالکان صفحات ذکر شده در شهر یزد، شناسایی و دستگیر شدند.
در همین روز رسانه‌ها از دستگیری چند نفر به اتهام همکاری با ساسی مانکن خواننده موسیقی پاپ خبر دادند. دادسرای ارشاد تهران تهدید کرد که اگر کلیپ جدید ساسی مانکن، منتشر شود، این دستگاه در مراجع بین‌المللی علیه این خواننده دست به اقدام قانونی زده و حتی «همکاران، کمک‌کنندگان و ارسال‌کنندگان دابسمش به این فرد در داخل کشور» را نیز تحت تعقیب قرار خواهد داد.
۲۴ اسفند، رئیس پلیس فتا استان مرکزی از دستگیری ۱۳ نفر از تبلیغ‌کنندگان سایت‌های شرطبندی و قمار خبر داد. سرهنگ آنقی اظهار داشت: «افراد دستگیر شده که در شهرستان‌های اراک، خمین، شازند و زرندیه فعالیت داشتند، پس از تکمیل تحقیقات پلیس با تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی شدند».
۲۵ اسفند، رئیس پلیس فتای استان سیستان و بلوچستان از دستگیری فردی به اتهام «انتشار مطالب توهین‌آمیز به مقدسات و تشویش اذهان عمومی» در میرجاوه خبر داد. حسن کیخا رئیس پلیس فتای استان بدون ذکر هویت فرد دستگیر شده، اتهامات این شخص را، راه اندازی صفحه اینستاگرامی و تبلیغ علیه نظام و مقدسات دینی عنوان کرد.
۲۷ اسفند، رئیس پلیس فتا کهگیلویه و بویراحمد اعلام کرد که عامل تبلیغ‌کننده سایت‌های قمار و شرطبندی آنلاین در این استان، شناسایی و دستگیر شده است.
در همین روز رئیس پلیس فتا استان سیستان و بلوچستان از شناسایی فردی خبر داد که با انگیزه «تخریب و تشویش اذهان عمومی» علیه مسئولین یکی از دانشگاه‌های استان، اقدام به راه‌اندازی صفحه اینستاگرامی کرده بود. بنا بر اعلام پلیس، فرد مزبور کلیپ‌هایی به قصد تخریب و تشویش اذهان عمومی علیه مسئولین، به خصوص ریاست دانشگاه در شبکه‌های اجتماعی از قبیل اینستاگرام و تلگرام منتشر کرده بود. به گفته پلیس این فرد، در صفحه اصلی این اکانت از دانشجویان خواسته بود تا سوژه‌ها و اخبار دانشگاه را برای ایشان ارسال کنند تا با طنز از مسئولین مربوطه پیگیری کنند.
فروردین
۲ فروردین، پلیس فتای استان مازندران از انهدام بزرگترین باند قمار دو هزار میلیارد تومانی در کشور خبر داد. سرهنگ خورشاد با بیان اینکه تاکنون در تحقیقات سایبری ۴۷۰ کارت عابر بانکی که مورد استفاده متهمان بوده کشف شده است، اظهار داشت: کارشناسان گردش مالی وجوه کلاهبرداری شده را دو هزار میلیارد تومان برآورد کرده‌اند و در این رابطه متهمان با تکمیل پرونده جهت سیر مراحل قانونی تحویل مراجع قضایی شدند.
۱۱ فروردین، بنابراعلام پلیس فتای استان تهران، فردی که در شبکه اجتماعی اینستاگرام بیش از یک میلیون نفر دنبال‌کننده داشت و برخی از کاربران فضای مجازی را با «تبلیغات فریبنده به سمت سایت‌های شرطبندی هدایت می‌کرد» دستگیر شد.