فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بُعد جدیدی به زندگی بخش قابل توجهی از جامعه ایران بخشیده که تا همین چند سال پیش و به واسطه‌ی محدودیت‌های فضای عمومی در ایران، شیوه‌ی زیست مطلوب خود را تنها در خانه و یا در فضاهای به شدت خصوصی تجربه کرده است. به اشتراک گذاری این تجربیات در فضای مجازی که در برگیرنده‌ی بخشی از ساحت عمومی است، به سادگی تصویر برساخته جمهوری اسلامی بعنوان شیوه‌ی زندگی ایرانیان را که سال‌ها توسط صدا و سیما و تمام ارکان پروپاگاندای حکومتی به نمایش درمی‌آمد، مخدوش کرده است.
این مهم از یک سو و بهره‌گیری فعالین اجتماعی و سیاسی از این فضا برای آگاهی رسانی به جامعه از سوی دیگر، سبب شد تا پلیس و نیروهای امنیتی نیز سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در این حوزه انجام دهند. شکلگیری پلیس سایبری به بهانه ایجاد امنیت در فضای مجازی و جرم‌انگاری فعالیت‌های مختلف در فضای مجازی از جمله سیاستهایی است که در راستای کاهش حضور مردم در این فضا و یا حضور طبق چارچوبهای تعریف شده جمهوری اسلامی، انجام شده است. بطوریکه هر ماه طبق اعلام رسمی پلیس، شمار کسانی که به دلایلی چون مدلینگ، خوانندگی، تصاویر بدون حجاب، رقص و … دستگیر و روانه زندان می‌شوند، افزایش پیدا می‌کند. اموری که در میان ابتدایی‌ترین حقوق انسانی افراد قرار دارند، با این حال در ایران بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی حتی بدون اینکه نامشان در جایی مطرح شود، دستگیر، زندانی و بازجویی می‌شوند. استناد پلیس در اغلب موارد به ماده ۱۴ قانون جرائم رایانه‌ای است که طبق آن «هركس به وسیله سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی یا حامل‌های داده محتویات مستهجن را منتشر، توزیع یا معامله كند یا به قصد تجارت یا افساد تولید یا ذخیره یا نگهداری كند، به حبس از نود و یك روز تا دو سال یا جزای نقدی از پنج تا چهل میلیون ریال یا هر دو مجازات محكوم خواهد شد.» با این حال از آنجایی که این ماده قانونی تعریفی از محتویات مستهجن ارائه نداده است، می‌تواند طیف وسیعی از فعالیتها در فضای مجازی را در بگیرد.
گزارشی که در ادامه می‌خوانید مربوط به سهماهه سوم میلادی سال ۲۰۲۰ مطابق با سه ماهه دوم سال ۹۹ است؛ یعنی فاصله تیرماه تا پایان شهریورماه و تنها جمع‌آوری مواردی است که در اعلامهای رسمی نیروی انتظامی آمده و یا خبر آن به خبرگزاریها و گروه‌های حقوق بشری رسیده است. واضح است که صدها مورد دیگر مشابه در ایران وجود دارند که ما هرگز در مورد آنان مطلع نمیشویم.
تیر
گزارشها نشان می‌دهد که در اینماه شمار از شهروندان در شهرهای مختلف با اتهام «جاسوسی علیه امنیت ملی و تلاش برای برهم زدن نظم عمومی از طریق فضای مجازی»، «ارتباط با شبکه‌های خارجی» و «فعالیت در فضای مجازی» دستگیر شده‌اند.
در ۲۷ تیرماه نیز سازمان اطلاعات سپاه استان خراسان رضوی، از دستگیری شماری از شهروندان به اتهام انتشار فراخوان دعوت به تظاهرات خبر داد. شهروندانی که نامی از آنان منتشر نشده است.
مرداد
در اولین روز مرداد، رئیس پلیس فتا استان آذربایجان شرقی از شناسایی مجرمان سایبری خبر داد که اقدام به پخش زنده با موضوعات مجرمانه در شبکه اجتماعی اینستاگرام می‌کردند. به گفته پلیس در این پرونده دو خواهر دستگیر شدند.
چهارم مرداد، سرهنگ «رامین پاشایی» معاون اجتماعی پلیس فتا ناجا در گفتگو با پایگاه خبری پلیس فتا اعلام کرد: «فردی که با بهره‌گیری از فضای مجازی و ایجاد صفحه‌ای در شبکه اجتماعی اینستاگرام، با راه‌اندازی یک چالش تحت عنوان «بازی جرأت یا حقیقت» باعث فریب کودکان و نوجوانان شده بود، تحت رصد لحظه‌ای کارشناسان سایبری قرار گرفت و دستگیر شد.»
هشتم مرداد، رئیس پلیس فتا استان مازندران از شناسایی و دستگیری عوامل ترویج شرارت و خشونت در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی استان مازندران توسط کارآگاهان پلیس فتا خبر داد.
در ۱۲ مرداد طبق اعلام پلیس فتا، تعدادی از گردانندگان صفحات و کانال‌های فعال در حوزه فروش لباس و تبلیغ مدهای غیر متعارف شناسایی شدند. به گفته پلیس، آنها با «انتشار تصاویر غیراخلاقی و مبتذل اقدام به تبلیغ و فروش البسه مخالف با شئونات اسلامی» کرده بودند.
در یزد هم در ۲۵ مرداد، رئیس پلیس فتا این استان از کشف یک پرونده انتشار محتوای غیر اخلاقی در اینستاگرام خبر داد.
طبق اعلام مسئول روابط عمومی سپاه انصارالحسین استان همدان، فردی با تابعیت ترکیه که با انتشار تصاویر قدرت‌نمایی اراذل و اوباش و افراد خطرناک در فضای مجازی و همچنین تشویق و ترغیب آنها در جهت ایجاد ناامنی درسطح جامعه، در اینستاگرام فعالیت می کرد، پس از ورود به کشور دستگیر شد.
شهریور
در این ماه علاوه بر ادامه روند معمول بازداشت و دستگیری افراد به دلیل فعالیت‌های خارج از عرف و شئونات در فضای مجازی، اخباری نیز در مورد زندانیان سیاسی که به دلیل فعالیت‌هایشان در فضای مجازی با اتهام امنیتی مواجه شده بودند، منتشر شد. از جمله اینکه شرایط جسمی سمانه نوروز مرادی که به اتهام هواداری از یکی از گروه‌های مخالف نظام از طریق فعالیت در فضای مجازی به سهسال و نه ماه زندان محکوم شده، روبه وخامت رفته و علی رغم توصیه پزشکان مبنی بر درمان خارج از زندان، از حق مرخصی محروم مانده است. همچنین در همین ماه الهه جباری ۲۳ ساله هم که به دلیل فعالیت در فضای مجازی دستگیر شده بود، به بند زنان زندان اوین منتقل شد.
در اواخر شهریورماه، خبر رسید که مریم ابراهیم وند در زندان دست به خودکشی زده و به بیمارستان لقمان منتقل شده است. او با شکایت سازمان اطلاعات سپاه به «نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی» با مصداق یادداشت‌های وی در صفحه شخصی اینستاگرامش و «ساخت فیلم مستهجن» با مصداق تهیه فیلم « ۲۴ سپتامبر» (روایتی از حادثه منا در عربستان) متهم شده است.
از طرف دیگر علیرضا خیری دانشجوی معماری دانشگاه آزاد واحد پرند در تاریخ ۱۶ شهریورماه جهت تحمل دوران حبساش به زندان تهران بزرگ منتقل شد. او به دلیل عضویت در یک گروه تلگرامی به اقدام علیه امنیت ملی متهم و به دوسال زندان محکوم شده است.
چهارم شهریورماه همچنین غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرد که پرونده روح‌الله زم به دیوان عالی کشور ارسال شده است. او که مدیر کانال تلگرامی آمدنیوز بود، به ۱۳ بار اعدام محکوم شده است.
در دوازدهم شهریور، محمد مساعد روزنامه نگار خبر داد که به چهار سال و نه ماه زندان محکوم شده است. او که با روزنامههای همشهری و شرق همکاری داشته بیشتر به سبب فعالیتهایش در شبکه اجتماعی توییتر، به سیاه‌نمایی، بحران‌نمایی، تحریک مخاطب خالی از ذهن، و شالوده‌شکنی متهم شد.
در این ماه دستگیریهای پلیس فتا نیز با ادامه داشته است. به گفته رئیس پلیس فتای استان اردبیل، یک نفر که در شبکه اجتماعی اینستاگرام اقدام به تبلیغ مشروبات الکلی می‌کرد، دستگیر شد. رئیس پلیس فتا استان چهارمحال و بختیاری از شناسایی و کشف پرونده با موضوع هتاکی به یکی از کارمندان دولتی شهرستان بروجن و دستگیری ۴ نفر مرتبط با پرونده در شبکه اجتماعی اینستاگرام خبر داد. یک نفر نیز در غرب استان تهران به اتهام ترویج محتوای غیراخلاقی در فضای مجازی دستگیر شد. همچنین رئیس پلیس فتا استان آذربایجان شرقی اعلام کرد که یک مجرم سایبری که در صفحه اینستاگرامش اقدام به برگزاری چندین چالش با عناوین مختلف از جمله دریافت عکس‌های نامتعارف می‌کرد، شناسایی و دستگیر شد.
شانزدهم شهریور، وحید خزایی که یکی از چهرههای مشهور فضای مجازی در ایران است و به هنگام ورود به ایران از ترکیه دستگیر شده بود، از اندرزگاه عمومی زندان اوین به بند سازمان اطلاعات سپاه پاسداران موسوم به بند دو-الف منتقل شد.
در۲۲ شهریور ماه یک منبع آگاه در سازمان اطلاعات سپاه شهرکرد مدعی شد فردی در استان چهارمحال و بختیاری به دلیل اهانت به دختر پیامبر اسلام در فضای مجازی دستگیر شده است.
دو روز بعد رییس پلیس فتا کرمانشاه از شناسایی و دستگیری گرداننده کانال غیراخلاقی خبرداد. رئیس پلیس فتا استان کردستان هم در این ماه از بازداشت چهار شهروند بدلیل «انتشار فیلم غیر اخلاقی» در صفحه اینستاگرام، خبر داد.
غزال انصاری راد، جاسم خدارحمی و محمد خیراتی که در عرصه خوانندگی فعالیت می‌کنند، روز یکشنبه ۲۳ شهریور به شعبه ۲ دادسرای عمومی و انقلاب یاسوج به ریاست قاضی مرتضایی احضار و پس از بازجویی و تفهیم اتهام با تودیع قرار آزاد شدند.
۲۲ شهریور معاون اجتماعی پلیس فتا ناجا از بازداشت دو شهروند به دلیل ضبط و انتشار ویدیوی افتادن یک دانش آموز در صف یکی از مدارس شهرستان ارومیه خبر داد و گفت: «عوامل ضبط و انتشار ویدیو افتادن دانش آموزی در صف مدرسه در ارومیه، به دلیل تشویش اذهان عمومی بازداشت شدند»
در ۲۹ شهریورماه، یک مقام قضایی در قم اعلام کرد که در دهماه گذشته ۱۰۵ نفر در این شهر به اتهام «انتشار محتوای غیراخلاقی در فضای مجازی» خواند، دستگیر شده‌اند.
