به هنگام بحران کوویدـ۱۹، قوه قضاییه‌ی ایران و پلیسِ سایبری فتا نقش عمده‌ای در سرکوب آزادی بیان در فضای مجازی و نقض حریم خصوصیِ کاربران داشتند. این دو نهاد سیاست سرکوب را به عنوان یک خط مشیِ رسمی شکل دادند و تعریف کردند.
آنچه طی سه ماه اول سال ۲۰۲۰ روی داد نشان می‌دهد که قوه قضاییه و پلیس فتا در صدد هستند یک سیاست‌گذاری فعال را در جهت سرکوب آزادی بیان در فضای مجازی به اجرا بگذارند، سیاستی که مشتمل بر ایجاد فضای ارعاب و دستگیری‌های مکرر است. این دو نهاد در دستگیری‌های کاربرانِ رسانه‌های اجتماعی به اتهام «شایعه پراکنی»، و نیز در احضار و مرعوب کردن روزنامه‌نگارانی که از نحوه مدیریتِ بحران کوویدـ۱۹ گزارش تهیه کرده‌بودند، شرکت و نظارت داشتند.
گزارش‌های سه‌ماه یکبارِ ما در «دیده‌بان فتا» به این موضوع می‌پردازند که چگونه پلیس سایبری ایران (فتا) حقوق بنیادی شهروندان را در قبالِ آزادی بیان در فضای مجازی و حفظ حریم خصوصی زیر پا می‌گذارد. این گزارش‌ها همچنین مواردی از تصمیمات قوه قضاییه را مستند می‌سازد و تحلیل می‌کند که به عقیده‌ی ما بر حقوق دیجیتالِ کاربران تأثیر منفی می‌گذارند.
با آنکه قبلاً در گزارش‌های دیده‌بان فتا آمار متعدد دستگیری‌ها را طبق بیانیه‌های رسمیِ خود پلیس سایبری به اطلاع رساندیم، تیمِ دیده‌بانیِ ما به این نتیجه رسید که این آمار و ارقام به تنهایی نمی‌تواند همیشه تصویر کاملی از موقعیت به دست دهد. در عوض، در ماه‌های آینده ما تلاش خود را متوجه مستند ساختنِ بارزترین و مهم‌ترین جلوه‌های نقض حقوق بشر توسط پلیس سایبری ایران خواهیم ساخت و به تحلیل‌های بیشتری در مورد عواقبِ این رویدادها برای حقوق دیجیتالی خواهیم پرداخت.
ظرف ماه‌های آینده با سازمان‌های ایرانیِ دیگری که موارد نقض حقوق بشر را بازتاب می‌دهند همکاری خواهیم داشت تا اطمینان حاصل کنیم که مسؤلیتِ «فتا» و قوه قضاییه‌ی ایران در سرکوب حقوق بنیادی در فضای مجازی به طور کامل مورد توجه قرار گیرد.
موارد نقض حقوق دیجیتالی توسط فتا و قوه قضاییه در فاصله ژانویه ـ مارس ۲۰۲۰(دی۹۸-فروردین۹۹) به شرح زیر است:
بومی‌سازی و اپلیکیش‌های داخلی
جاویدنیا معاون فضای مجازیِ دادستان کل کشور استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی در آموزش و پرورش و سازمان‌های دولتی را غیرقانونی اعلام می‌کند
در ۲۸ فوریه / ۹ اسفند ۱۳۹۸، جواد جاویدنیا معاون دادستان کل کشور در امور فضای مجازی اعلام کرد که استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی در نظام آموزشی و در ارگان‌های دولتی خلاف قانون است و مجازات در پی دارد. او هشدار داد که آموزگاران و دانش‌آموزان برای ارتباط و یادگیری باید از اپلیکیشن‌های داخلی استفاده کنند.
جرم‌پنداری فعالیت‌های آنلاین
۲۴ مورد دستگیری و ۱۱۸ مورد هشدار رسمی به خاطر «شایعه‌پراکنی درباره‌ی کوویدـ۱۹»
در نخستین ماه‌های شیوع بیماری کوویدـ۱۹ در ایران، مقامات «فتا» هشدار دادند که شایعه‌پراکنی و پخش اکاذیب در فضای مجازی جرم محسوب می‌شود و خاطیان مجازات خواهند شد. این مقامات بارها از دستگیری افراد به جرم چاپ مطالب مربوط به کوویدـ۱۹ خبر دادند.
در ۲۶ فوریه/ ۷ اسفند ۱۳۹۸ گزارش شد که ۲۴ نفر توسط پلیس سایبری (فتا) بازداشت شده‌اند. این بازداشت‌ها به دنبال آن بود که «کارگروه ویژه در پلیس فتا درباره مقابله با شایعه‌سازان فضای مجازی» این ۲۴ نفر را شناسایی کرد. این کارگروه به منظور مقابله با اخبار مربوط به کوویدـ۱۹ تشکیل شده‌است. طبق گفته‌ی سردار وحید مجید رئیس پلیس فتا، ۱۱۸ نفر از کاربران نیز در این زمینه «مورد تذکر و ارشاد قرار گرفتند.» سردار مجید از کاربران خواست که در صورت مشاهده «موارد مشکوک» و «شایعه در فضای مجازی»، این موارد را به پلیس فتا گزارش دهند.
۱۶ مورد بازداشت در تهران به اتهام «تشویش افکار عمومی»
در ۱۶ مارس/ ۲۶ اسفند ۱۳۹۸، سرهنگ تورج کاظمی رئیس پلیس فتا در تهران بزرگ اظهار کرد که ۱۶ نفر به دلیل تشویش افکار عمومی بازداشت شده‌اند. او اضافه کرد «به اینفلوئنسرها تأکید و ابلاغ کردیم در حوزه کرونا ویروس مطالب آموزشی و هشداری را به کاربران انتقال دهند.»
دو مورد دستگیری در آذربایجان غربی به اتهام پخش ویدئو در اینستاگرام
در ۲۲ مارس/ ۳ فروردین ۱۳۹۹، پلیس فتا در استان آذربایجان غربی اعلام کرد که دو نفر در شهر ماکو به اتهام «اهانت به مقامات کشوری» دستگیر شده‌اند. طبق اخبار، این دستگیری ها به دلیل پخش کلیپ‌های ویدیو در اینستاگرام طی ۲۴ ساعت قبل از دستگیری بوده‌است.
حمله به گزارشگری در فضای مجازی
بازداشت محمد مساعد به اتهام چاپ اخبار انتقادی
علاوه بر کاربران رسانه‌های اجتماعی، طی سه ماه اول امسال، گزارشگران و روزنامه‌نگاری آنلاین نیز هدف سرکوب مقامات پلیس و قوه قضاییه قرار گرفت. در ماه فوریه، محمد مساعد ژورنالیست ایرانی مدتی را در بازداشت به سر برد. علت این دستگیری مقاله‌هایی بود که او در آنها از نحوه‌ی مقابله‌ی مقامات با شیوع کوویدـ۱۹ انتقاد کرده‌بود. به دنبال دستگیری او، مساعد کنترل حساب‌های توییتر و تلگرام خود را از دست داد.
بازداشت یک ژورنالیست و مدیر یک کانال تلگرامی
در ۱۹ ژانویه/ ۲۹ دی ۱۳۹۸، ستار طالبی‌پور، معاون دادستان در امور فضای مجازی در شهر یاسوج از بازداشت مدیر و خبرنگار یکی از پایگاه‌های خبری در استان کهگیلویه و بویراحمد خبرداد. طبق گفته‌ی طالبی‌پور، کانال خبریِ مذبور در تلگرام که نام آن ذکر نشده، اقدام به «نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی» کرده بود.
